Inventarisatie kwaliteitsstandaarden voor verpleegkundigen en verzorgenden. Meer aandacht nodig voor wijkverpleging

Het Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg – NIVEL- heeft een inventarisatie gepubliceerd van de kwaliteitsstandaarden voor verpleegkundigen en verzorgenden. In deze inventarisatiestudie zijn de stand van zaken en lacunes van kwaliteitsstandaarden voor verpleegkundigen en verzorgenden in kaart gebracht, met specifieke aandacht voor de wijkverpleging. De studie maakt deel uit van het bredere project Programmeringsstudie Ontwikkeling Kwaliteitsstandaarden 2019-2022: Wijkverpleging.
Het betreft een samenwerkingsproject, gefinancierd door de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie (ZonMw) vanuit het programma Ontwikkeling Kwaliteitsstandaarden 2019-2022: Wijkverpleging. Patiëntenfederatie Nederland.

Onder de overkoepelende term ‘kwaliteitsstandaarden’ vallen richtlijnen die vooral de inhoudelijke elementen van zorg beschrijven, evenals zorgstandaarden die vooral gaan over het perspectief van de zorggebruiker en de zorgorganisatie. Kwaliteitsstandaarden helpen verpleegkundigen en verzorgenden om hun handelen te baseren op actuele kennis en inzichten en dragen op die manier bij aan de kwaliteit van zorg.
De inventarisatiestudie geeft inzicht in de onderwerpen waarvoor in de komende jaren kwaliteitsstandaarden ontwikkeld kunnen worden.

Toename van kwaliteitsstandaarden, maar toch nog lacunes

Tussen 2015 en 2020 zijn er 158 landelijke kwaliteitsstandaarden verschenen die geheel of gedeeltelijk zijn gericht op verpleegkundigen en/of verzorgenden. Dit aantal is de laatste jaren toegenomen, in 2016 waren er nog maar 98 actuele kwaliteitsstandaarden. Deze kwaliteitsstandaarden hebben betrekking op een breed scala aan onderwerpen, die veelal gaan over het fysieke domein (bijvoorbeeld mobiliteit en voldoende eten) of over de organisatie van zorg.  Maar, relationele aspecten komen nauwelijks aan bod in de kwaliteitsstandaarden, terwijl de relatie tussen verpleegkundigen en cliënten tot de kern van de zorg behoort.

Beperkte aandacht voor wijkverpleging

De kwaliteitsstandaarden zijn veelal zorgsectoroverstijgend. Conform de afspraken vanuit het Hoofdlijnenakkoord Wijkverpleging 2019-2022 worden in de komende jaren kwaliteitsstandaarden ontwikkeld met een focus op de wijkverpleging.  Aandacht voor wijkverpleging bleek slechts bij 39 van de 158 actuele kwaliteitsstandaarden het geval. Deze aandacht bestaat vaak uit niet meer dan het sporadisch noemen van de wijkverpleegkundige. Er wordt verder niet ingegaan op het handelen van professionals in de wijkverpleging.

Aanbevelingen

Op basis van de uitkomsten doet NIVEL een aantal aanbevelingen, gericht aan ZonMW en de Vereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN)

1. Actualiseer het kwaliteitsstandaardenoverzicht in de toekomst regelmatig zodat het ‘up-to-date’ blijft.
2. Uitkomsten uit andere, nog lopende, onderdelen van de programmeringsstudie laten meewegen bij de keuzes voor nieuwe kwaliteitsstandaarden. Die onderdelen kunnen inzicht geven in de behoeften van wijkverpleegkundigen en -verzorgen.
3. De huidige inventarisatie laat zien dat een groot aantal kwaliteitsstandaarden inmiddels tussen de vijf en tien jaar oud en mogelijk niet meer actueel zijn. Ontwikkel of kies daarom voor een eenduidige systematiek en actualiseer oudere kwaliteitsstandaarden en houd jongere kwaliteitsstandaarden bij.
4. Besteed bij de nieuw te ontwikkelen en te actualiseren kwaliteitsstandaarden meer aandacht aan het Raamwerk Essentiële Zorg waarin de relatie tussen patiënt en verpleegkundige centraal staat.
   Zoek verbinding met andere projecten, zoals het programma Uitkomstgerichte Zorg 2018-2022. Uitkomstgerichte zorg bieden betekent dat bij de keuze van een behandeling wordt gekeken naar wat het beste past bij de specifieke situatie van de patiënt.
   Maak gebruik van eenduidige taalgebruik. Dit om doublures van registraties te voorkomen bij indicatoren.
5. Zet niet in op kwaliteitsstandaarden die uitsluitend gericht zijn op de wijkverpleging. Wel is het van belang dat op het moment waarop professionals in de wijkverpleging een belangrijk deel van de zorg verlenen er aandacht is voor de nieuwe werkwijze,  bijvoorbeeld d.m.v. toevoeging van een module of een paragraaf  aan de kwaliteitsstandaarden.

Downloaden Inventarisatie kwaliteitsstandaarden voor verpleegkundigen en verzorgenden. Stand van zaken en lacunes, door Kim de Groot en Anneke Francke, NIVEL, januari 2021:www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/1003929.pdf

Inventarisatie kwaliteitsstandaarden voor verpleegkundigen en verzorgenden. Stand van zaken en lacunes, NIVEl, 28 januari 2021: www.nivel.nl/nl/publicatie/inventarisatie-kwaliteitsstandaarden-voor-verpleegkundigen-en-verzorgenden-stand-van

Meer aandacht nodig voor wijkverpleging in kwaliteitsstandaarden voor verpleegkundigen en verzorgenden, NIVEl, 28 januari 2021: www.nivel.nl/nl/nieuws/meer-aandacht-nodig-voor-wijkverpleging-kwaliteitsstandaarden-voor-verpleegkundigen-en