Hoofdinspecteur primair onderwijs Jonk over de Eindtoets

Arnold Jonk, sinds mei 2012 hoofdinspecteur primair onderwijs en expertisecentra bij de Inspectie van het Onderwijs, heeft in de Nieuwsbrief over primair onderwijs een artikel geschreven over de Cito eindtoets voor leerlingen van de basisschool, vanaf 2015 verplicht in groep 8. De eindtoets is landelijk en meet de kennis die leerlingen hebben op het gebied van taal en rekenen.
Hij schrijft:

De Cito-toets is een belangrijk moment in een basisschoolperiode. Leerlingen doen er hun best voor, sommigen vinden het ook heel spannend. En voor velen ís het ook spannend. Bijvoorbeeld als ze graag naar een school voor voortgezet onderwijs willen die er strikte grenzen op nahoudt. Een beetje spanning is niet erg, maar het moet natuurlijk niet tot contraproductieve stress leiden.

Achtergrond van de eindtoets

Het is goed om in deze weken stil te staan bij de achtergrond van de eindtoets. Hij is ontstaan vanuit de observatie dat de aanwezigheid van objectieve gegevens over de prestaties van leerlingen ervoor kan zorgen dat leerlingen met een zwakkere sociaal-economische achtergrond minder snel onderschat worden. Een objectieve toets nam vooroordelen van ouders, leerlingen zelf, docenten en schoolleiders deels weg. Gegeven deze belangrijke emancipatoire functie van het onderwijs, geen kleine verdienste van de eindtoets.

Tweede gegeven

Daarbij is het belangrijk om te blijven zien dat een eindtoets een tweede gegeven is. Naast de ervaring en inschatting van de school die immers jaren intensief met de leerling werkt en leeft. Bij elkaar levert dit de beste garantie op voor een goed schooladvies. (Zie de Canon van het Onderwijs).

Spanning

Scholen kijken zelf vaak ook met spanning naar de afname van de eindtoetsen. Allereerst omdat ze veel energie in leerlingen hebben gestoken, en graag willen dat ze naar vermogen presteren. Maar scholen weten ook dat ouders steeds meer belang hechten aan de leerresultaten van leerlingen. Er wordt op gelet. Kranten en tv-programma’s gaan er mee aan de haal via ranglijsten.

Resultaten van leerlingen

We krijgen hier veel vragen over, maar deze rankings gaan buiten de inspectie om. En ja, ook de inspectie baseert haar risico-analyse en oordeel over opbrengsten mede op de resultaten van leerlingen. Wij doen dat om onze (beperkte) capaciteit effectief in te zetten. Je zou kunnen zeggen dat wij de resultaten gebruiken om heel veel scholen niet te hoeven bezoeken.

Vergelijken

Ons oordeel over de resultaten zijn een onderdeel van ons totaaloordeel over een school. Het hoort er bij, omdat we het belangrijk vinden een ondergrens aan te brengen in wat leerlingen op school geleerd moeten hebben. “Kwaliteit van onderwijs moet blijken”, zei prof A.D. Groot daarover. We gebruiken de resultaten zo zorgvuldig als we kunnen. We gaan niet af op één of twee jaar, we weten dat er wel eens een moeilijke klas tussen zit. We vergelijken scholen zo goed mogelijk met scholen met vergelijkbare leerlingenpopulaties. We houden rekening met zorgleerlingen, et cetera.

Ondergrens

In de praktijk merken we dat scholen vinden dat de inspectie deze gegevens inderdaad zorgvuldig gebruikt. Het is ook goed om te zeggen dat wij kijken naar ondergrenzen. Voor een school zonder gewichtenleerlingen is die ondergrens bijvoorbeeld ongeveer 535, het profiel van een gemiddelde vmbo-t-leerling. Dit afgeleide gebruik mag, ook wat ons betreft, niet ten koste gaan van het hoofddoel van de eindtoets. Als objectief tweede gegeven naast de ervaringen van de school om zoveel mogelijk leerlingen een goede start in het vervolgonderwijs te geven.

Beoordeling van opbrengsten in de toekomst

Ons toezicht staat niet stil. Wij werken nu, in samenspraak met het onderwijsveld, aan een nieuw waarderingskader waarin wij opnieuw kijken naar de beoordeling van de opbrengsten. Ook bekijken we of aspecten als veiligheid of didactisch handelen niet een zwaardere plaats in ons oordeel moeten krijgen. Mede via deze nieuwsbrief houden we u daarvan op de hoogte. Wij wensen leerlingen, en ook de scholen, veel succes.

De Eindtoets, door Arnold Jonk, 6 februari 2014: www.onderwijsinspectie.nl (Niet meer beschikbaar op site van de Onderwijsinspectie).
Zie: Visie van de onderwijsinspectie op de Cito eindtoets, Arnold Jonk, Wij-leren, 1 juni 2014: https://wij-leren.nl/cito-toets-onderwijsinspectie.php