Uit een in het Amerikaanse tijdschrift Science gepubliceerde onderzoek blijkt dat het aantal mensen dat nodig is voor het doorvoeren van maatschappelijke veranderingen, bijvoorbeeld op het gebied van mensenrechten of seksuele intimidatie kleiner is dan we denken.
Hoe groot is dat aantal? Slechts 25% van een geëngageerde, activistische groep mensen. Niet meer dan 25% hoeft een nieuwe maatschappelijke norm te onderschrijven alvorens een omslagpunt is bereikt waarop iedereen in de groep volgt.

Een samenvatting van het onderzoek is te lezen op de site van de Annenberg School for Communication van de Universiteit van Pennsylvania in de VS waar het onderzoek is verricht door Damon Centola en medewerkers. Een samenvatting geeft ook Mark Wilson in het Amerikaanse tijdschrift voor vernieuwend zakendoen Fast Company.

Op grote schaal volgen

Hoe gingen de onderzoekers te werk? Ze stelden tien kleine groepen van twintig mensen samen. Aan deze groepen betaalden zij een geldbedrag voor het eens worden over de naam van een persoon van wie de foto werd getoond. Zodra iedereen het eens was, kozen de onderzoekers uit elke groep een aantal mensen die betaald kregen als ze actie gingen voeren voor de nieuwe naam. Deze groep varieerde in aantal. Na enkele experimenten bleek dat als 25% zich inzette voor de nieuwe naam, anderen snel en op grote schaal volgden.
Maar dat is nog niet alles. De maatschappelijke druk om te veranderen was zo groot dat de overige 75% geen weerstand kon bieden en wel mee moest gaan, zelfs al kregen zij het dubbele of het drievoudige bedrag betaald als ze bij de bestaande situatie zouden blijven. Dat deden ze niet. Ze bezweken voor de ‘dynamiek van het netwerk’, of groepsdynamiek (of druk van teamgenoten).

Fascinerend inzicht in groepsdynamiek

In het tijdperk van #MeToo, #BlackLivesMatter en andere bewegingen die actief zijn op sociale media, biedt het onderzoek fascinerend inzicht in netwerk- of groepsdynamiek. In bepaald opzicht is het een bemoedigende gedachte, aldus Mark Wilson, dat sommige mensen in gedachten dichter bij verandering staan dan we denken. Onderzoeker Damon Centola merkte op: “Als een gemeenschap het omslagpunt van maatschappelijke verandering op grote schaal dicht genaderd is, zouden we dat op geen enkele manier kunnen weten. Als men net onder het omslagpunt zit, gebeurt er niets. Maar het is opvallend dat door toevoeging van één persoon het omslagpunt van 25% wordt overstegen en dan kunnen de inspanningen leiden tot snel succes en verandering van mening van een hele bevolking”.

Met andere woorden, wie daadwerkelijk veranderingen in de wereld wil, kan de boodschap, voorzien van een persoonlijke aanmoediging, het beste verspreiden via Facebook en Twitter of in het echte leven. Maatschappelijke druk heeft zin, en dat is te meten. Eén persoon kan de doorslag geven: wordt de bestaande situatie gecontinueerd, of treedt er werkelijk een verandering op in de wereld?
Centola heeft willen onderzoeken op wat voor manier een geëngageerde minderheidsgroep positief en maatschappelijk geaccepteerd gedrag kan beïnvloeden. Denk daarbij aan vermindering van energiegebruik en gezonder gaan leven.

Letten op de keerzijde

Economen zijn er altijd vanuit gegaan dat er voor maatschappelijke veranderingen een meerderheid van 51% nodig was. Maar nu is waargenomen, aldus Centola dat “zowel theoretisch als proefondervindelijk, een veel kleinere groep van de bevolking zo’n verandering kan veroorzaken”.
Met het onderzoek bevestigt Centola een uitspraak van de Amerikaanse anthropologe Margaret Mead (1901-1978) die heeft gezegd: “Twijfel er nooit aan of een kleine groep serieuze burgers de wereld kan veranderen. Het is zelfs zo dat zo’n groep het enige is dat ooit iets heeft veranderd”. Ze deed haar uitspraak lang voor Centola.
Ook anderen hebben zich intensief met het onderwerp beziggehouden en daarbij tevens gewezen op de keerzijde. Dat doet ook Centola. Hij ziet ook dat zijn werk directe gevolgen heeft voor politiek activisme op internet. Neem de propagandamethoden van de Chinese overheid via sociale netwerken als Weibo. Negatieve verhalen en dissidente meningen die zouden kunnen uitmonden in maatschappelijke onrust, kunnen met succes door een overheid worden omgebogen.

Dan zijn er nog de groepen mensen die geen kans onbenut laten om hun kwalijke of duistere ideeën en bedoelingen te verspreiden. Een duik in de geschiedenis laat zien dat daarover een rijke literatuur bestaat. Bijvoorbeeld het in 1956 verschenen boek Rape of the mind – The psychology of thought control, menticide and brainwashing van de destijds in de V.S. werkende Nederlandse psychiater Joost A.M. Meerloo dat indertijd een sensatie veroorzaakte^.*)

Het onderzoek van Centola heeft ons een stapje verder gebracht. In juni 2018 publiceerde hij zijn boek over de invloed van sociale netwerken op de verspreiding van gedragsnormen en de wetenschap van complexe besmetting: How behavior spreads. The science of complex contagions. Klik hier voor lezen van het eerste hoofdstuk van het boek.

Noot
*)  In 1970 verscheen bij uitgeverij Van Gorcum & Comp de bundel essays: Lachen, dansen, rebellie – Beschouwingen over geestelijke besmetting, door prof.dr. J.A.M. Meerloo

Zie onderaan ook de video waarop Centola zijn boek introduceert. Duur 1.54 min.

The magic number of people needed to create social change, Mark Wilson, Fast Company, 22 juni 2018: www.fastcompany.com

Experimental evidence for tipping points in social convention, door Damon Centola, Joshua Becker, Devon Brackbill, Andrea Baronchelli, Science, 8 juni 2018, Vol. 360, Issue 6393, pp.:1116-1119: http://science.sciencemag.org/content/360/6393/1116.full

Research finds tipping point for large-scale social change, Annenberg School for Communications, University of Pennsylvania, 7 juni 2018: www.asc.upenn.edu