Het grote bedrog – Hoe de machtige adviesbureaus de wereld veroverden

The Big Con laat zien hoe onze economie afhankelijk is geworden van grote adviesbureaus als McKinsey, Boston Consulting Group, Bain & Company, PwC, Deloitte, KPMG en EY. Volgens auteurs  Mariana Mazzucato en Rosie Collington verzwakken zij bedrijven, infantiliseren zij regeringen en ontwrichten zij economieën.

De adviessector groeide sinds de jaren tachtig en negentig in het kielzog van de hervormingen door zowel neoliberaal rechts als de Derde Weg-progressieven. Het werd een machtige sector die gedijde op de kwalen van het moderne kapitalisme en de
financialisering: het toenemen van de invloed van financiële markten, instellingen en elites op economisch beleid en economische resultaten.
De grote adviesbureaus wekken de illusie dat ze objectieve bronnen van expertise en capaciteiten zijn. Tot overmaat van ramp worden de beste en slimste afgestudeerde studenten weggelokt van de publieke dienstverlening en begeleid naar ‘consulting’.

De auteurs ontkrachten de mythe dat adviesbureaus altijd waarde toevoegen aan de economie. Ze pleiten voor een nieuw systeem waarin de publieke en de particuliere sector samenwerken voor het algemeen belang. Het is nodig de rol van adviseurs te herijken, opnieuw een economie op te bouwen en een regering te kiezen die geschikt is voor haar taak.

Angstige klanten

Boeiend in het boek zijn de interviews met de consultants, vindt Hettie O’Brien in haar boekrecensie in dagblad The Guardian. Over de reactie van de Britse regering op de Covid-pandemie zei er één: “Het leek wel of er bij elk project een hele stoet Deloitte mensen rondzwierf … het grote aantal was de oorzaak van de vele zombie-e-mails die de hele tijd binnenkwamen … en die onze  aandacht van het eigenlijke werk afhield”.
Onbegrijpelijk is de veronderstelling dat externe consultants het beter weten dan de eigen werknemers of de professionals in de gezondheidszorg bijvoorbeeld. Mazzucato en Collington schrijven dat men schijnt te denken dat kennis kan worden gekocht en ter keuze uitgestald ligt in het schap in de winkel.

The Big Con bevat een afbeelding van de ‘growth-share matrix’ van de Boston Consulting Group: de BCG Matrix – zie afbeelding links – ontwikkeld in de jaren zeventig en in de decennia daarna op grote schaal onderwezen op bedrijfsscholen. In de BCG Matrix worden marktgroei en marktaandeel van de producten (of dienst) van een bedrijf tegen elkaar afgezet. Hierdoor kan een bedrijf bepalen of deze moeten investeren in een product of juist moet ‘de-investeren’, of zelfs helemaal met het product moet stoppen. Het model bevat een diagram met afbeeldingen van een koe, een ster, een hond en een vraagteken, bedoeld om bedrijven te helpen bij strategische planning op lange termijn. O’Briens opmerking over de afbeelding in haar recensie: “Het zou niet misstaan in een kinderboek”.

De reden waarom regeringen de grote adviesbureaus blijven inschakelen heeft te maken met vertrouwen. De taak van een adviseur bestaat erin angstige klanten ervan te overtuigen dat hij de antwoorden heeft, of dat nu zo is of niet. De auteurs suggereren dat de zwendel zichzelf voedt. Hoe groter dergelijke organisaties worden, hoe zwakker de regeringen en hoe groter de kans dat zij een beroep doen op de adviesbureaus om hen te redden.
Er is nog een andere reden. Sinds de jaren tachtig hebben politici ernaar gestreefd de publieke sector als een bedrijf te runnen, door mechanismen als prestatiebeloning en kosten-batenanalyses uit de particuliere sector te introduceren in het publieke domein. De Britse politicus Michael Heseltine zei het in de jaren tachtig zo: Het managementethos moet door ons hele nationale leven lopen – particuliere en publieke organisaties, het ambtenarenapparaat, genationaliseerde industrieën, lokale overheden, het nationale gezondheidszorgstelsel (NHS).

Het idee voor een boek

Het idee om een boek te schrijven ontstond na een discussie tussen Mariana Mazzucato en Rosie Collington over het raadplegen van consultants door de Britse regering tijdens de Covid-19 pandemie. De Britse regering heeft bij de aanpak van de pandemie miljoenen uitgegeven aan adviesbureaus, waaronder bijna 40 miljoen pond aan Deloitte voor consulten in verband met het mislukte ‘test-and-trace’-initiatief.  Het probleem met de bureaus is dat het advies dat zij aan regeringen geven de afhankelijkheid van de staat geleidelijk vergroot en dat kennis en capaciteiten worden overgedragen aan deze organisaties.

Om het tijd te keren, hebben de auteurs een lijst met oplossingen samengesteld.

Lijst met oplossingen

1. Intern investeren in instituten van de publieke sector.
2. Politici en media veranderen het discours over de staat
3. Beëindiging van ‘prime contracting’^*)
4. Contracten met ‘geen buitensporige winsten’-clausules
5. Zorgen voor goede arbeidsvoorwaarden en lonen in de publieke sector
6. Laat werknemers uitdagingen aangaan en ondersteun scholing
7. Herstel van interne IT-expertise
8. Zet intern een consultancy-eenheid op voor advies om vooral potentiële capaciteitstekorten op korte termijn op te vangen als de uitgaven voor consultancy worden verminderd
9. Neem scholing op in contracten als dat nodig is
10. Maak gebruik van echte economische deskundigheid – in de lokale overheid met gebruikmaking van de lessen van het Preston-model^**)
11. Transparantie en bekendmaking van belangenconflicten verplicht stellen
12. Aanbestedingen vooraf taxeren om low-balling^***) te voorkomen

Mariana Mazzucato is hoogleraar economie van innovatie en publieke waarde aan het University College London, waar zij oprichtster is van het Institute for Innovation and Public Purpose  (IIPP).
Rosie Collington is politiek econoom en schrijver. Ze is promovenda aan het University College London, IIPP.

Noten

*⁾ Prime contractors – hoofdaannemers – werken rechtstreeks met de overheid. Zij sturen eventuele onderaannemers aan en moeten ervoor zorgen dat het werk wordt voltooid zoals bepaald in het contract).
^**) Het ‘Preston-model’ is een term die wordt gebruikt voor de manier waarop de gemeente en haar instanties alsmede andere partners de beginselen van community wealth building in de stad Preston en de wijdere omgeving van Lancashire toepassen. Het komt erop neer dat de lokale bevolking de controle weer terugkrijgt over de eigen economie.
Zie: How we build community wealth in Preston: www.preston.gov.uk
^***) Low-balling: Techniek voor gedragsmodificatie waarbij een lage prijs wordt aangekondigd voor een product/merk en vervolgens de prijs wordt verhoogd nadat de afnemer in het product geïnteresseerd is geraakt.

The Big Con: How the Consulting Industry weakens our businesses, infantilizes our governments and warps our economies, door Mariana Mazzucato en Rosie Collington, Penguin/Allen Lane en Penguin Press (USA), 2023: https://www.penguin.com.au/books/the-big-con-9780241573099
The Big Con wordt vertaald in het Nederlands en uitgegeven bij Nieuw Amsterdam

The Big Con by Mariana Mazzucato and Rosie Collington review – how consultancy firms cash in, Hettie O’Brien, The Guardian, 16 februari 2023: www.theguardian.com

Calling the consultants’ bluff: The Big Con author on reining in the power of consulting firms, Louis Goss, City A.M., 20 februari 2023: www.cityam.com

Rosie Collington: https://rosiecollington.work/

U P D A T E

Mariana Mazzucato: ‘Hoog tijd dat de overheid de externe consultants eruit gooit en het weer zelf gaat doen’, Overheid van nu, 17 april 2023: www.overheidvannu.nl