De waarde van data. Hoe bepalen we die?

Data – gegevens – worden steeds belangrijker in de samenleving en in de economie. Met data wordt ook veel geld verdiend, maar de waarde van data was tot nu toe niet terug te vinden in de statistieken. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) deed in het afgelopen jaar onderzoek naar de vraag hoe die lacune opgevuld kan worden.
Het onderzoek naar de waarde van data past binnen het CBS-project Adequaat meten van de economie (AME)^*) en de wens om immateriële activa beter in beeld te brengen.

Beproefde methode

“We hebben geprobeerd zo breed mogelijk naar de waarde van data te kijken”, zegt onderzoeker Hugo de Bondt van het CBS: “Daarbij is veel aandacht voor definities en kwalificaties. Wat zijn precies data? En hoe kun je daar een prijskaartje aan hangen?” Het is een lastig onderwerp, benadrukt hij. “We hebben bijvoorbeeld bekeken hoe bedrijven de waarde van data verwerken in hun jaarrekening en balans. Maar we zien de waarde van data daar nauwelijks terug. Daarom hebben we een omweg bedacht, geïnspireerd op de aanpak van het statistiekbureau van Canada”.

Het CBS schat de waarde van data die bedrijven beheren op basis van de kosten die gemoeid zijn met het verkrijgen van die data. “Dat is een beproefde methode”, zegt De Bondt. “We brengen daartoe verschillende beroepen in kaart en stellen vast hoeveel werktijd mensen in deze beroepen besteden aan data. Vervolgens tellen we loonkosten, opslagkosten en een winstpercentage bij elkaar op om tot een waarde te komen”.

Belang voor Nederlandse economie

In 2017 signaleerde het Britse weekblad The Economist dat ’s werelds meest waardevolle grondstof niet langer olie is, maar data. Deze vaststelling kwam niet uit de lucht vallen, maar vloeit voort uit de sterke groei van tech-bedrijven die steeds meer met data(-analytics) grote winsten weten te behalen. Door de toenemende digitalisering van allerlei processen in de samenleving ontstaan er bewust en onbewust enorme hoeveelheden gedigitaliseerde gegevens (‘big data’). Bedrijven zijn in toenemende mate bezig te bezien in hoeverre uit deze data, patronen en inzichten kunnen worden gedistilleerd die kunnen bijdragen aan efficiëntere bedrijfsprocessen dan wel het ontwikkelen van nieuwe businessmodellen en daarmee een vergroting van de omzet. Met andere woorden: deze data zijn in toenemende mate geld waard voor deze bedrijven.

Het in januari 2021 gepubliceerde pilot-onderzoek De waarde van data 2001-2017  heeft als doel een eerste schatting te maken van de waarde van data voor Nederland, op basis van bestaande bronnen – waaronder de enquête beroepsbevolking (EBB) en de polisadministratie – en voorbeelden uit andere landen.

Waarde van data neemt toe

Het onderzoek laat zien dat de waarde van data in Nederland gemeten in jaarlijkse uitgaven tussen de 15,6 en 20 miljard euro bedraagt in 2017 en elk jaar toeneemt. Vooral de categorie data-science groeit sterk. Het beheer van opslag van data vindt juist weinig plaats in Nederland, aldus De Bondt. “Dat wordt vaak uitbesteed, bijvoorbeeld naar organisaties in Azië”. De overheid, waaronder het CBS zelf, en het onderwijs zijn bij het onderzoek naar de waarde van data buiten beschouwing gelaten. “We hebben deze sectoren niet meegenomen omdat zij geen ‘eigenaar’ zijn van de data. Maar eigendom is altijd een lastig onderwerp bij data, met name als het om persoonsgegevens gaat”.

Datavraagstukken hoog op de agenda

Het onderzoek naar de waarde van data is gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De waarde van data is moeilijk vast te stellen, benadrukt ook Rogier de Boer van het ministerie: “Weten wat data waard zijn is van belang om te onderbouwen waarom er bepaalde regels nodig zijn en waarom de overheid bepaalde initiatieven ondersteunt”.
Datavraagstukken staan steeds hoger op de politieke agenda, zowel in Nederland als binnen de EU, waarbij zowel aandacht is voor de risico’s als de kansen van het toenemend datagebruik.

Noot
*) CBS-programma ‘Adequaat meten van de economie’? Het meten van de economie vraagt door allerlei ontwikkelingen zoals globalisering, verdienstelijking en digitalisering extra aandacht. Dat is de reden waarom het CBS in 2018 het programma ‘Adequaat meten van de economie’ (AME) is gestart. Samen met een groot aantal partners – zoals ministeries, universiteiten en andere kennisinstituten – deelt het CBS op dit gebied expertise en boort het nieuwe databronnen aan om zodoende de economische indicatoren in de toekomst nog beter meetbaar te maken. De verschillende onderzoeken die het CBS inmiddels in dit kader heeft gepubliceerd zijn op de website terug te vinden. https://www.cbs.nl/nl-nl/economie/macro-economie/adequaat-meten-economie

Publicatie De waarde van data 2001-2017, door Hugo de Bondt, Andries Kuipers, Nino Mushkudiani, Cyrille Pluijmen, CBS, 12 januari 2021: www.cbs.nl/nl-nl/longread/aanvullende-statistische-diensten/2020/de-waarde-van-data-2001-2017

CBS onderzoekt de waarde van data, door Masja de Ree, CBS, 12 januari 2021: www.cbs.nl/nl-nl/corporate/2021/02/cbs-onderzoekt-de-waarde-van-data

Afbeelding bovenaan is van Gerd Altmann