De stille revolutie van de zorgprofessional is in volle gang

Volgens Lex Tabak van SoloPartners, de brancheorganisatie die zich hard maakt voor de positie van zelfstandige zorgprofessionals, moeten we zuinig zijn op de professionals die werken in de zorg.
De afgelopen jaren is er een beweging op gang gekomen in de zorgsector die vooral laat zien dat de zorgverlener zich niet meer door een minister, werkgever of zorgverzekeraar laat vertellen onder welke omstandigheden zij zorg zouden moeten verlenen. De druk van enorme personeelstekorten, torenhoog verzuim en extreme mobiliteit onder werkenden in de zorg leidt tot op heden niet tot ander gedrag van de zorgpolder. Volgens SoloPartners stevenen we af op een climax.

Het oude denken..

SoloPartners beschrijft op de site in het kort over de geschiedenis van onze zorgsector. Van oudsher bedenken werkgevers en vakbonden wat goed is voor werknemers in de zorg. Vastgelegd in het statuut van de CAO, staat het structuurdenken nog steeds centraal. De kaders over materiële waardering, vakantie-uren en scholingsmogelijkheden hebben vooral hun oriëntatie op ‘arbeidsvoorwaarden’. Als die goed zijn, dan zijn medewerkers tevreden – zo is de heersende gedachte. Een vast salaris binnen een vast contract biedt voorspelbaarheid en structuur. Daar zouden mensen naar op zoek zijn.

Als er niet wordt gereageerd op vacatures van werkgevers, dan is de zorgpolder gewend om dat ‘arbeidsmarkttekorten‘ te noemen. Als we inzoomen op specifiek beleid dat gericht is op het aanpakken van die tekorten, dan zien we bijvoorbeeld bij de RAAT actieplannen dat daar alleen diezelfde polder actief is.
Het programma ondersteunt regionale werkgeversorganisaties, omdat daar de oplossing voor het probleem op de arbeidsmarkt moet ontstaan. De gedachtegang hierbij is dat als er voldoende instroom is, we uiteindelijk voldoende zorgmedewerkers hebben. Het aantal verstrekte contracten is de maatgevende norm.

Zorgprofessionals spreken andere taal

De zorgprofessionals zelf spreken andere taal dan ‘arbeidsvoorwaarden’ en CAO. Zorgverleners delen hun behoeftes in taal als ‘werkplezier’, ‘flexibiliteit’ en ‘werkomstandigheden’. Na vele jaren hun leed gedeeld te hebben over administratieve lasten, werkdruk en te weinig zeggenschap, vinden ze het genoeg geweest. Ondanks alle arbeidsmarktprogramma’s op regionaal en landelijk niveau, liep de werkdruk namelijk verder op binnen de instelling en kwamen er geen collega’s bij. Alle vergadertafels ten spijt, hebben de huidige medewerkers in de praktijk meer last van hun omstandigheden dan ooit te voren. Het verzuim is inmiddels torenhoog en het verloop breekt records. Nieuwkomers vinden de praktijk van de zorg te confronterend. Tot wel 50% van de jongeren neemt voor de afronding van hun opleiding al afscheid van de zorg. Daarnaast zijn er signalen dat instellingen soms een ziekmakende omgeving zijn die zorgen voor psychische klachten. De alles overkoepelende reactie van zorgverleners die wel in de sector blijven is dat zij vooral flex willen worden. Flexibel, welteverstaan. Een groot deel van deze professionals verlaat het vaste dienstverband en gaat zelfstandig verder. Een aantal zorgverleners stopt helemaal en kiest voor een ander vak.

De eigen regie lonkt. Volgens SoloPartners was een jaar of tien geleden detachering en uitzenden nog een trend, inmiddels is het een hype om een KvK-nummer op te halen en voor jezelf te starten in de zorg. De tevredenheid hierover torenis hoog. De energie in de zorgsector zit bij de zelfstandigen: “We zijn de fase van ‘Vroege Adopters’ inmiddels voorbij. Met zo’n 135.000 zzp’ers in de zorg in totaal en een groei van zo’n 1200 per maand voorzien wij dat we inmiddels in de eerste fase van ‘Vroege Meerderheid’ zijn aanbeland. We zijn inmiddels een omslagpunt voorbij. Dit heeft alles te maken met het volume aan zzp’ers en de informatie die er tussen zorgprofessionals onderling over het zelfstandig ondernemerschap wordt uitgewisseld.
We zien hier een onvermijdelijke maatschappelijke tendens. Het vaste dienstverband is niet langer de norm in de zorg. De arbeidsmarkt heeft een andere energie nodig. Als we arbeidsvormen zoals ‘dienstverband’ en ‘zzp’ even loslaten, dan zien we werkenden vooral een beweging maken naar flexibiliteit en eigen regie. Niet gehinderd door contractvormen en met een focus op het zelf inrichten van het werkende leven en de zekerheden die daar (al niet dan) bij gelden, winnen initiatieven zoals die van de Werkvereniging steeds meer terrein. Maar ook de wat meer traditionele zzp-belangenorganisaties hebben hierin een steeds prominentere rol. Het vorige week geïntroduceerde Manifest Moderne Arbeidsmarkt door PZO en ZZP Nederland, laat goed zien in welke denkrichting ook zzp organisaties redeneren. Los van de arbeidsvorm en meer richting ‘werken’ op een wijze die bij je past. Ondernemerschap maakt daar onlosmakelijk onderdeel van uit”.

Ieder jaar schrijven bijna 15.000 zorgverleners zich in bij de KvK

Bekend is ondertussen dat de samenwerking tussen zelfstandigen en de grootste financiers in de zorg er niet beter op wordt. De relatie tussen individuele zorgaanbieders (zzp’ers) en zorgverzekeraars kenmerkt zich door wantrouwen. De zzp’er in de zorg wordt tegengewerkt. Het wordt de zzp’er bijvoorbeeld onmogelijk gemaakt om zelfstandig actief te kunnen zijn in de wijkverpleging. Grote werkgevers moeten vooral nog veel groter worden.

SoloPartners: “Zzp’ers zouden professionals in dienstverband loonruimte ontnemen, aldus de ziekenhuizen. De vinger wijzen naar die volstrekt ‘ondoelmatig’ werkende zzp’ers is inmiddels gebruikelijk geworden. Prominente financiers zoals zorgverzekeraars, vragen de minister openlijk om drempels op te werpen voor zelfstandigen. Die daar op zijn beurt graag mee instemt, om op die wijze enkele werkgevers nog veel groter te maken. Dat juist deze werkgevers treurige verzuim- en verloopcijfers hebben en inmiddels structureel leunen op flex omdat zorgverleners daar niet meer in dienst willen zijn, blijkt niet relevant”.

Ieder jaar schrijven bijna 15.000 zorgverleners zich in bij de KvK. Ruim 10% van alle zorgprofessionals is inmiddels zelfstandig. Zij nemen 7% in van de personele capaciteit binnen instellingen.

Lees het hele artikel op site SoloPartners: Zorgprofessionals op ramkoers met zorgpolder, 17 september 2019: https://www.solopartners.nl/nieuws/zorgprofessionals-op-ramkoers-met-zorgpolder/ (Niet meer beschikbaar)

Manifest Moderne Arbeidsmarkt. Visie op een toekomstbestendig arbeidsmarktbeleid van de zelfstandigenorganisaties PZO en Stichting ZZP Nederland: www.pzo.nl/wp-content/uploads/2019/09/Manifest-PZO-ZZPNL.pdf

Manifest Moderne Arbeidsmarkt biedt volgens politici perspectief, PZO, 13 september 2019: www.pzo.nl/

Beleid zorgverzekeraars en werkgevers belemmert zelfstandige verpleegkundigen in hun werk en jaagt ze de zorg uit, Blogs Beroepseer, 11 september 2019: https://beroepseer.nl/

Afbeelding bovenaan is van Gordon Johnson