De overheid moet ophouden burgers bij voorbaat als vijand te zien

De landelijke en lokale overheid blijven burgers (stiekem) profileren, bespioneren en controleren met behulp van datakoppeling en algoritmen alsof er nooit een toeslagenschandaal en een rechterlijk verbod is geweest.  Vakbond FNV overweegt nu een gang naar de rechter in zeker drie gevallen. Eva Prins schrijft daarover in het artikel Burgers blijven bij voorbaat verdacht in FNV Magazine.

De drie gevallen betreffen de Rijksoverheid, Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) en de gemeente Rotterdam.

Casus 1
Uit onderzoek van journalisten van Argos en Lighthouse Reports naar een landelijk opsporingssysteem tegen fraude (LSI) blijkt dat de overheid nog steeds, ondanks een rechterlijk verbod op datakoppelingswet SyRI in 2020, op grote schaal onverdachte burgers profileert. Daarom bereidt Platform Burgerrechten samen met de FNV, en andere partners uit de SyRI-rechtszaak opnieuw een rechtszaak tegen de staat voor.

Casus 2
Jarenlang heeft het UWV via zogeheten cookies de IP-adressen onderzocht van mensen die de website bezochten. Dit om na te gaan of mensen in het buitenland verbleven. Voor deze cookies was geen toestemming gevraagd wat wettelijk wel moet. De uitvoeringsorganisatie wist al jaren dat ze hiermee de privacywet overtrad, maar de in- en externe waarschuwingen werden bewust genegeerd, aldus journalisten van de NOS en Nieuwsuur.

Casus 3
In Rotterdam wil de FNV naar de rechter stappen namens bijstandsgerechtigden die jarenlang stiekem werden gescreend door een algoritme van de gemeente.

Lees het hele artikel Burgers blijven bij voorbaat verdacht, door Eva Prins, FNV magazine, no 3, september 2023: https://uitkeringsgerechtigden.fnv-magazine.nl/032023/fraude-opsporing (Artikel niet meer beschikbaar)

Handhaving

De Nationale Ombudsman publiceerde een brochure met twaalf spelregels voor overheidsinstanties om behoorlijk om te gaan met handhavingsverzoeken van burgers. Downloaden op: www.nationaleombudsman.nl/system/files/infomateriaal/handhavingswijzer_februari_2014.pdf
De Handhavingswijzer hoort bij het rapport Helder handhaven’ Downloaden op: www.nationaleombudsman.nl/uploads/rapport2010-235.pdf

Handhaving wil zeggen: activiteiten van de overheid die zorgen voor naleving van wetten en regels. Het Kenniscentrum voor beleid en regelgeving van de Rijksoverheid heeft een uitgebreide website ingericht: www.kcbr.nl/beleid-en-regelgeving-ontwikkelen/beleidskompas/3-wat-zijn-opties-om-het-doel-te-realiseren/31-beleidsinstrumenten/ondersteunende-instrumenten/handhaving

Handhaving en sancties, De Rechtspraak: www.rechtspraak.nl/Onderwerpen/Handhaving-en-sancties

Handhaving door en voor gemeenten. Een juridische handleiding voor de gemeentelijke praktijk, VNG, 2019: https://vng.nl/sites/default/files/2019-11/handhaving-door_20191017.pdf

Handhaving van onderop: handhavingsinstrumenten in de sociale zekerheid vanuit het perspectief van de burger. Instituut GAK: www.instituutgak.nl

“De overheid moet echt ophouden burgers op voorhand als
vijand te zien, en handelen op basis van vertrouwen”
Kitty Jong, vicevoorzitter van FNV

Foto bovenaan is van Roel Wijnants: detail gevel Justitiegebouw, Plein, Den Haag met opschrift  “Je maintiendrai” – Ik zal handhaven – de wapenspreuk van Nederland sinds 1815