Niet ingrijpen is soms beter dan wel ingrijpen, zeggen huisartsen. Na de medisch-specialisten en de verpleegkundigen hebben nu ook de huisartsen een Beter-niet-doen-lijst opgesteld. Het doel van deze lijst is het terugdringen van niet-passende zorg in de huisartsenpraktijk. Onderzoekers van het Radboud UMC hebben in samenwerking met het Nederlands Huisartsen Genootschap 385 aanbevelingen gevonden in de richtlijnen voor huisartsen die opriepen om iets niet te doen of terughoudend te zijn.

Via een vragenlijst hebben Nederlandse huisartsen daaruit dertig aanbevelingen geselecteerd die zij relevant vinden voor hun praktijk. Die lijst is gepubliceerd in het wetenschappelijke vakblad BMC Primary Care.
Het zijn geen nieuwe aanbevelingen, het is een top-dertig waarbij gekeken is naar hoe vaak een situatie voorkomt in de praktijk en wat de gevolgen – zoals bijvoorbeeld bijwerkingen van een medicijn – zijn voor een patiënt.

Twaalf aanbevelingen betreffen behandelingen met geneesmiddelen, tien gaan over diagnostiek, vijf over een verwijzing naar andere zorgverleners en drie over een behandeling zonder geneesmiddelen. Voorbeelden zijn ‘Geef geen antibiotica aan kinderen met een acute oorontsteking’, ‘Voorkom het chronisch gebruik van maagzuurremmers zonder indicatie’ en ‘Wees terughoudend met beeldvormend onderzoek bij patiënten met niet-traumatische knieklachten’.

Volgens huisarts Jako Burgers, bijzonder hoogleraar en werkzaam bij het Nederlands Huisartsen Genootschap in een interview met de NOS zijn “de aanbevelingen bedoeld om de huisarts meer in gesprek te laten gaan met de patiënt, en niet automatisch te laten kiezen voor bijvoorbeeld een labonderzoek”.
De verwachtingen van de patiënt moeten veranderen, gaat hij verder: “Je gaat vaak niet meteen naar de dokter bij een kwaal. Als je dan eenmaal gaat, verwacht je ook dat de arts iets doet. Maar huisartsen weten – gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek – dat als er geen alarmsymptomen zijn, veel dingen vanzelf overgaan”.

Toosje Valkenburg, huisarts en lid van actiecomité ‘Het roer moet’ om zegt in een interview in De Volkskrant dat een foto of laboratoriumonderzoek ook kan helpen bij het voorkomen van onzinnige zorg: “Ik vind dit over het algemeen een goed gelukte lijst, maar ik mis het argument dat je soms diagnostiek inzet om verdere behandeling bij een dure medisch specialist te voorkomen. Je komt niet altijd weg met blijven praten. Soms zeg ik: oké, u krijgt de foto, maar als daaruit inderdaad blijkt dat er niets aan de hand is, gaan we verder op mijn pad. Hetzelfde geldt voor kinderen met buikpijn: soms kunnen ouders pas echt verder, als ze weten dat het geen allergie is. Is dat dan erg? Het is des huisarts om te judoën met de kennis die je hebt en met hoe je mensen daarin meekrijgt”.

Inzet op passende zorg

Er is de laatste maanden volop aandacht voor het terugdringen van niet-gepaste zorg, mede omdat het coalitieakkoord sterk inzet op passende zorg. Recent pleitte minister Kuipers om beter-niet-doen lijsten te gebruiken om passende zorg verder te stimuleren. Beter niet-doen-aanbevelingen in richtlijnen van zorgverleners zijn een eerste stap in het terugdringen van niet-passende zorg. Dit wordt onderbouwd met onderzoek dat deze geen toegevoegde waarde heeft of potentieel schade kan veroorzaken.

Bewustwording niet-gepaste zorg

De selectie van dertig niet-doen-aanbevelingen geeft inzicht in de zorg waar huisartsen het belangrijk vinden om terughoudend te zijn. De lijst maakt huisartsen en patiënten bewust van niet-gepaste zorg en geeft aan waar patiënten nog beter geïnformeerd kunnen worden over passende zorg. Tevens kan de lijst gebruikt worden om het volume van niet-gepaste zorg in kaart te brengen en de druk op de zorg te verminderen. Dat inzicht is nodig om te weten welke niet-gepaste zorg als eerste moet worden verminderd om ruimte vrij te maken voor meer passende zorg.

Lijst met ‘zinloze handelingen’: dit gaat uw huisarts niet meer doen, door Michiel van der Geest, de Volkskrant, 3 juni 2022: www.volkskrant.nl

Geen standaard labonderzoek meer: deze handelingen kan huisarts ‘beter niet doen’, NOS, 3 juni 2022: https://nos.nl

Identifying and prioritizing do-not-do recommendations in Dutch primary care, BMC Primary Care, 3 juni 2022: https://bmcprimcare.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12875-022-01713-y

Huisartsen publiceren beter-niet-doen-lijst, Radboud UMC, 3 juni 2022: www.radboudumc.nl/nieuws/2022/huisartsen-publiceren-beter-niet-doen-lijst

‘Beter-niet-doenlijst’ met niet effectieve medische handelingen gepresenteerd, ZonMW, 25 november 2016: www.zonmw.nl/nl/actueel/nieuws/detail/item/beter-niet-doenlijst-met-niet-effectieve-medische-handelingen-gepresenteerd/ (Niet meer beschikbaar. Zie: Een verpleegkundige en verzorgende beter-niet-doen-lijst:  https://projecten.zonmw.nl/nl/project/een-verpleegkundige-en-verzorgende-beter-niet-doen-lijst)

De 66 overbodige, soms zelfs schadelijke handelingen van verpleegkundigen, Blogs Beroepseer, 29 juni 2017: https://beroepseer.nl

Website Doen of laten: https://doenoflaten.nl/

Afbeelding bovenaan is gemaakt door Mohamed Hassan