Het jaarlijkse muziekfestival in Roskilde in Denemarken beleefde in het jaar 2000 een primeur. Vier Denen namen het initiatief tot de ‘Menneskebiblioteket’. Deze Mensenbibliotheek is geen gewone bibliotheek waar je boeken kunt lenen. Je kunt er een mens ‘lenen’ om een gesprek mee te voeren. Met iemand die je normaliter niet gauw tegenkomt, laat staan mee praat. De Mensenbibliotheek is een plek voor mondeling communiceren met onbekende mensen.
De bibliotheek is opgezet met doel het bestrijden van vooroordelen, een positief kader scheppen voor gesprekken die stereotypen kunnen ontkrachten. We plakken elkaar voortdurend etiketten op. We stoppen de ander in een hokje en lijden aan hokjesdenken. We drukken iemand een stempel op.  We noemen iemand een werkloze, hooligan, dakloze, vluchteling, psychiatrische patiënt, autist, moslim, kale of tienermoeder. Maar als je naar het verhaal van de mensen luistert, ga je beseffen dat je een boek beter niet kunt ‘beoordelen op het omslag’.

85 landen

Het initiatief van de Denen heeft intussen navolging gevonden in 85 landen, en wordt meestal The Human Library genoemd. Er bestaan enkele permanente Human Libraries, maar de meeste hebben plaats op wisselende locaties, in een bibliotheek of museum of een andere geschikte plek zoals een school, en op festivals en evenementen.
De eerste Mensenbibliotheek in Denemarken duurde vier dagen. Elke dag gedurende acht uur waren er gesprekken van een half uur; meer dan duizend mensen namen eraan deel.
In Nederland zijn er twee stichtingen actief voor het organiseren van een Mensenbibliotheek: Mensenbieb bestaat sinds 2005; Human Library NL sinds 2014.

Human Library NL beschrijft de werkwijze voor het lenen van een levend boek als volgt:

• Ga naar een Human Library evenement
• Blader door de catalogus en kies een Boek (De boektitel wijst op een vooroordeel of stigma)
• Registreer uzelf bij de balie
• Een vrijwilliger zal u voorstellen aan het Boek
• U heeft twintig minuten de tijd om met het Boek door te brengen
• Er zijn vrijwilligers ter plaatse om te helpen indien gewenst

De studenten zijn onder de indruk van de moed en openheid van hun gesprekspartners

Deelname aan de Mensenbieb of de Human Library is vrijwillig, lezers dienen open te staan voor een gesprek in een speciale dialoogruimte, waar moeilijke vragen worden verwacht, gewaardeerd en beantwoord. Het is een plaats waar mensen die anders nooit zouden praten, ruimte vinden voor een gesprek dat alle kanten kan opgaan. Maar, de basis van het gesprek vormt de titel (en daarmee het vooroordeel) van het levende boek, bijvoorbeeld Dakloze, Ex-verslaafde, Donorkind, NSB-kind, Veteraan, Zonder verblijfspapieren, Gevangenis. De bibliotheek is nadrukkelijk niet bedoeld voor het vertellen van verhalen, maar voor echte dialoog. Ook de lezer komt aan het woord en kan gericht vragen stellen. Gesprekken zijn op hun mooist als ze twee kanten uitgaan: twee onbekenden raken oprecht geïnteresseerd in elkaar en elkaars leefwereld. Het komt wel eens voor dat er telefoonnummers worden uitgewisseld en het gesprek elders wordt voorgezet.

Inmiddels is er een wetenschappelijke studie naar de impact van de Human Library voltooid, in 2017 door Anna Handke, masterstudent Psychologie aan de Universiteit van Groningen. Titel: Don’t judge a book by its cover – Impact evaluation of a Human Library. Het blijkt dat zelfs een kort gesprek, waaraan mensen altijd vrijwillig deelnemen, voldoende kan zijn om de houding van de bezoeker, degene die het levende boek leent, bij te stellen. Bepalend daarbij zijn de kwaliteit van het gesprek en de motivatie.

Een levend boek merkte deze zomer na afloop van een bijeenkomst op: “Wat een verademing om eens met iemand te spreken die geen vooroordelen over mij heeft”.

Leestip
Aanbevolen is een kort verslag van een Mensenbieb op een MBO school in Tilburg in mei 2021: Je begrijpt anderen beter. 46 eerstejaarsstudenten gingen in gesprek met vijftien levende boeken.

Enkele van de reacties:

• “Knap hoe iemand zo goed kon praten over zijn of haar verhaal want ik kan het zelf niet goed”;
• “Fijn dat iedereen zo open is”;
• “Er waren best wel wat momenten die me overdonderd lieten voelen. Ik heb zelf ook wel wat dingetjes meegemaakt…”;
• “Ik kijk nu veel meer op een andere manier naar mensen. Op een positieve manier”;
• “Indrukwekkend, terwijl ik dat niet had verwacht”;
• “Leerzaam en confronterend”.

Je begrijpt anderen beter: https://mensenbieb.nl/2021/je-begrijpt-anderen-beter/

De Mensenbieb: https://mensenbieb.nl

The Human Library Organization: https://humanlibrary.org

Living Library (voorheen Human Library geheten): https://livinglibrary.nl/

Hieronder introductievideo van Human Library NL