Belangwekkende uitkomst onderzoek naar veranderingen in beroep van verzorgenden in ouderenzorg

Karlijn Kremer volgde de master Zorgethiek en Beleid aan de Universiteit voor Humanistiek (UvH). De eenjarige masteropleiding is de enige in haar soort wereldwijd, en biedt een belangrijke bedding voor het ontwikkelen van zorgethiek als jong interdisciplinair veld van onderzoek.

Nog weinig aandacht voor vraag hoe verzorgenden veranderingen in hun beroep ervaren

Kremer schreef een scriptie over de veranderingen in het beroep van verzorgenden in de ouderenzorg. De afgelopen tien tot vijftien jaar is er veel veranderd in de (ouderen)zorg en deze veranderingen zijn ook van invloed op het verzorgend beroep. Hoewel er in de literatuur aandacht is voor de vraag of verzorgenden zich capabel voelen voor de nieuwe taken die ze krijgen toebedeeld, is er tot nu toe weinig aandacht voor de vraag hoe verzorgenden deze veranderingen ervaren en wat dit betekent voor goede zorg.
De scriptie is geschreven in opdracht van de Commissie Ethiek van Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN).

Op de site Zorgethiek van de Universteit voor Humanistiek legt Kremer uit hoe zij te werk is gegaan en wat haar conclusies zijn: “Zorgethiek is een stroming in de ethiek waarbij de zoektocht naar ‘wat is goede zorg?’ altijd start in de praktijk en waarbij de normativiteit wordt uitgesteld. Ook in dit onderzoek ben ik gestart in de praktijk en heb ik zo open mogelijk gekeken hoe verzorgenden zelf hun werk ervaren en hoe ze kijken naar de ontwikkelingen in hun beroepsgroep.

Ik heb geprobeerd recht te doen aan de verschillende verhalen van de respondenten door ze in narratieven op te schrijven. Daarbij heb ik ook gewerkt met een theoretisch kader waarin het zorgethische critical insight relationaliteit centraal staat. Ik bepleit dat relationaliteit en afstemming gezien kunnen worden als de kern van verzorgen (en dat juist deze kern maakt dat verzorgen vaak laag gewaardeerd wordt).
Na een literatuurstudie en bestudering van verschillende beleidsteksten ben ik met vijf verzorgenden een dagdeel mee gaan lopen. Ik heb meegekeken met hoe ze werken en heb ook een kort interview afgenomen. Met behulp van een narratieve analyse heb ik hier vijf narratieven (verhalen) van opgesteld.

Ook heb ik aan de hand van mijn bevindingen een focusgroep georganiseerd met acht verzorgenden, waarin we hebben gesproken over de ervaren ontwikkelingen in hun beroep en de betekenis hiervan voor de dagelijkse praktijk. De bevindingen uit de praktijk heb ik tot slot in dialoog gebracht met, onder meer, de theorie over Menslievende Zorg van Annelies van Heijst”.

Uit de conclusies: Steeds minder ruimte en tijd voor omgaan met ongewis aspect van zorg

De conclusies van Kremer zijn dat veranderingen per individu verschillend worden ervaren. Door iedereen wordt een sterke toename in werkdruk en administratielast ervaren. Deze toegenomen werkdruk gaat gepaard met strakke tijdsschema’s indicatiestellingen. Er is steeds minder ruimte en tijd om om te gaan met het ongewisse aspect van zorg. Verzorgenden lijken vooral voor dit aspect van verzorgen ruimte te creëren door (nog) harder te werken en soms dingen in hun eigen tijd te doen. Hierdoor vormen zij een onzichtbare buffer tussen de institutionele/politieke context en de zorgontvanger. Dit is zorgethisch problematisch omdat hierdoor de negatieve uitwerking van veranderingen in de inrichting van het zorgproces in de praktijk verhuld blijft en omdat het geen duurzame manier is voor verzorgenden om hun werk te doen terwijl zorgverleners zelf ook waardevolle en kwetsbare mensen zijn.

Verzorgenden blijken ook een veel bredere verantwoordelijkheid te hebben gekregen. Dit duidt erop dat de zorg (op een aantal vlakken) holistischer is geworden. De vraag die in dit onderzoek wordt opgeworpen is echter of verzorgenden ook voldoende in staat gesteld worden om de voordelen hiervan te cultiveren. Daarnaast blijkt ook dat verzorgenden door de veranderingen soms juist een spagaat ervaren tussen hun eigen (holistische) zorgbeeld en de gefragmenteerde indicatiestelling.

Tot slot kwam in dit onderzoek naar voren dat een deel van de verzorgenden een (groot) verschil ervaart tussen de jonge en de oudere generatie verzorgenden. Dit verschil, dat meerdere oorzaken zou kunnen hebben, wijst erop dat de beroepsgroep van verzorgenden niet als een homogene groep gezien kan worden. Het zou goed zijn als hier meer inzicht in verkregen wordt, om zo beter recht te doen aan de beroepsgroep.

Klik hier voor downloaden van de thesis: Veranderingen in het verzorgend beroep, door Karlijn Kremer, Masterthesis Zorgethiek & Beleid Universiteit voor Humanistiek, september 2018: www.zorgethiek.nu

Thesis Karlijn Kremer: Veranderingen in het verzorgend beroep, interview op site Zorgethiek, 4 februari 2019: www.zorgethiek.nu