Hoe de filosofie van de psychiatrie in de spreekkamer tot uiting komt

Vandaag, 9 april 2019, verdedigt psychiater Alan Ralston zijn proefschrift Philosophy in Psychiatric Practice aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Bijzonder onderzoek

Willem Gotink had een interview met Ralston, te lezen in het maandelijkse, onafhankelijke e-magazine GGZ Totaal: “Het mag allemaal veel bonter en veelkleuriger”.
Het proefschrift gaat over de relatie tussen de filosofie van de psychiatrie en de praktijk. Hoe ziet die relatie eruit?
Gotink: “Het onderzoek moet meer inzicht geven in hoe psychiaters hun vak uitoefenen en de achterliggende ideeën waarop ze hun keuzes baseren. Een belangrijk onderdeel van de studie was het praktijkonderzoek en de interviews bij dertig psychiaters, afkomstig uit verschillende sectoren van de geestelijke gezondheidszorg. Ralston bevroeg hen over drie hoofdthema’s: diagnose, wetenschap en psychische stoornis. Dat waren bewust breed gekozen categorieën, zodat er voldoende ruimte was voor nieuwe inzichten”.

Ralston: “Dertig psychiaters kwalitatief bestuderen, dat is zelden gedaan, ook in het veld van klinisch redeneren. Voeg je het filosofisch perspectief toe, dan is het in die zin wel een bijzonder onderzoek.”

Filosofie en psychiatrie. Het zijn twee gebieden met een uitgebreide literatuur. Wat ga je dan onderzoeken?

Ralston: “Neem de vraag: ’wat is een psychiatrische stoornis eigenlijk?’ Thomas Szasz (1920-2012) keek daar vanuit de antipsychiatrie heel anders tegenaan dan iemand als Emil Kraepelin (1856-1926), die er vooral van uit ging dat psychiatrische aandoeningen ontstaan door biologische en genetische factoren. Waar wij naar op zoek zijn gegaan is hoe dergelijke ideeën zich manifesteren in de praktijk, en hoe dat wel of niet de praktijk richting geeft.
We hebben audio-opnames gemaakt van intakes. Daar gebeurden interessante dingen. Het viel op dat er niet per se met één klassiek verklaringsmodel werd gewerkt, maar veel eerder vanuit een pluralistische visie, gebaseerd op een veelheid van verklaringsmodellen en theorieën.
Afhankelijk van de patiënt en de klachten, ontstond er een gezamenlijk verklaringsmodel, gericht op verbetering. Er bleek niet altijd een duidelijke scheiding tussen het probleem beschrijven en de oplossing. Eerder werd er tijdens het exploreren van de klachten gezocht naar een theorie die daar het beste bij paste (het verklaringsmodel groeide als het ware met het exploreren van het probleem mee), terwijl al vooruitgegrepen werd op wat de beste therapeutische mogelijkheden zou opleveren. Dat was voor ons een verrassing, omdat we er van uitgingen dat psychiaters meer volgens het klassieke medisch model zouden werken: eerst diagnose en daarna de behandeling. Het blijkt complexer te liggen. Het betekent ook dat waarden een veel belangrijkere rol spelen in de praktijk dan soms wordt verondersteld.”

Maar psychiater en patiënt kunnen niet zomaar iets construeren, klachten roepen specifieke verklaringsmodellen op.

Ralston: “Fenomenen die als materieel worden gezien worden eerder geassocieerd met een medisch model en daarmee wellicht eerder met een behandeling met medicijnen, dan klachten die als ‘mentaal’ worden gezien.”

Ruimte voor meerdere, kleinschaligere classificaties

Is dit onderzoek nu ook een afzetten tegen de DSM?

Ralston: “Het gaat me niet per se om een andere classificatie. Er is wel een spanningsveld. Enerzijds zie je deze pragmatische en pluralistische praktijk. Aan de andere kant de monistische DSM, waarvan sommige deelnemers zeggen dat die er vooral is voor de vergoeding van de behandelingen.
Wat je er ook van vindt, we kunnen niet zomaar om de DSM heen, hij is ‘too big to fail’, te verweven met allerlei instanties en systemen. Sadler heeft dat het ‘Mental health medical industrial complex’ genoemd.
Als we daar van af willen, hebben we iets nodig dat functies van de DSM zou kunnen vervangen. Ik denk dat er ruimte is voor meerdere, kleinschaligere classificaties.”

Lees het hele interview met Alan Ralston: “Het mag allemaal veel bonter en veelkleuriger”, door: Willem Gotink, GGZ Totaal, 8 april 2019: www.ggztotaal.nl

Morgen, woensdag 10 april 2019 vindt er naar aanleiding van de promotie een symposium plaats op de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam. Zie voor details: Promotie Alan Ralston en symposium de dag erna over de filosofie van de psychiatrische praktijk, Blogs Beroepseer, 12 maart 2019: https://beroepseer.nl

Downloaden van het proefschrift Philosophy in Psychiatric Practice kan op: https://research.vu.nl/en/publications/philosophy-in-psychiatric-practice

Alan Ralston is voortrekker van Stichting Beroepseer. Zie: Voordracht Alan Ralston op presentatie boek ‘Help, de psycholoog verzuipt!’: https://beroepseer.nl

U P D A T E

Foto met tweet verstuurd 9 april 2019 door Remke van Staveren: “Ora est. Promotie dr Alan Ralston gaat van start! VU Amsterdam”.
(Remke van Staveren is oprichter van Hart voor de GGZ: www.hartvoordeggz.nl)