Kim van Strien

Den Haag, 26 mei 2019

Geachte leden van de Tweede Kamercommissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW),

In deze brief wil ik uw aandacht vragen voor de eindexamens Frans en voor de gang van zaken omtrent de examenbesprekingen hiervan.

We hadden dit jaar frisse hoop voor de eindexamens Frans[1]. Na de vele hobbels van de afgelopen jaren zou het dit jaar misschien wel goed komen. Goede examens met een juiste lengte en moeilijkheidsgraad, gevolgd door een kloppend correctievoorschrift en toegankelijke examenbesprekingen. Helaas moet ik constateren dat er ook dit jaar het nodige valt aan te merken op de eindexamens Frans en de gang van zaken rond de examenbesprekingen.

Op woensdag 15 mei 2019 bogen de leerlingen van het vmbo zich over het eindexamen Frans. Na afloop bleek het examen een grote deceptie te zijn. Allereerst was het examen erg lang (16 teksten!), leerlingen kwamen in tijdnood en raakten in paniek. Het examen besloeg 6000 woorden, waar het vmbo-examen Duits er slechts 4826 telde.

Daarnaast werden leerlingen verrast met dubieuze raadsels[2] en zwarte humor. Al met al was het een te moeilijk examen voor de vmbo-leerlingen. In mijn ogen toetst dit examen niet of leerlingen een Franse tekst kunnen lezen en begrijpen, maar of leerlingen in staat zijn de ‘cito-trucjes’ te doorzien. Collega Judith van Sprundel schreef er reeds een mooi, maar pijnlijk blog over[3].

Tegelijk met de slachting van de vmbo’ers die voor ons mooie vak hadden gekozen, speelde zich in een andere gymzaal ook een drama af: het eindexamen Frans voor de havo-leerlingen. De kwaliteit van dit examen is vergelijkbaar met dat van het vmbo. Er stonden onmogelijke vragen in die geen passend antwoord kenden. Ook dit examen was te lang[4].

Afgelopen woensdag zag menig docent Frans ook het laatste sprankje hoop op een goed examen in rook op gaan toen het de beurt was aan het vwo. Beteuterd kwamen de kandidaten de zaal uit, ook dit examen was ondoenlijk lang[5]. Het examen telde 7738 woorden, waar het bij Duits om 5580 woorden ging en bij Engels 7220. Het woordenboek was ieders beste vriend en slokte kostbare tijd op.

Na zo’n eindexamen is de examenbespreking erg belangrijk. Levende Talen Frans (SBF) organiseert deze bijeenkomsten. Vorig jaar was dit in eerste instantie overigens niet het geval. Pas na aandringen van het College voor Toetsen en Examens (CvTE) werden besprekingen voor de examens van het vmbo en de havo georganiseerd, schrijft minister Slob aan de Tweede Kamer[6], voor het vwo was het toen al te laat.

Dit jaar waren de examenbesprekingen wel georganiseerd, maar heeft het SBF iets anders opmerkelijks gedaan. Het verslag van de examenbespreking wordt niet gepubliceerd en dat is hoogst ongebruikelijk. Op hun Facebookpagina schrijft SBF dat ‘docenten die behoefte hadden aan een examenbespreking hierbij aanwezig hadden kunnen zijn’. (zie bijlage voor het gehele bericht) Zo’n examenbespreking heeft als doel om het CvTE van feedback over het examen en correctievoorschrift te voorzien, maar ook wordt er hier besproken hoe bepaalde vragen beoordeeld moeten worden. Het kan dus de manier van corrigeren beïnvloeden. Dit laatste is overigens volgens SBF niet het geval. Op internet zijn genoeg verslagen te vinden van examenbesprekingen van andere vakken, hier zie ik wel degelijk dat er over de beoordeling van antwoorden wordt gesproken. De sectie Duits van Levende Talen heeft bijvoorbeeld al wel de verslagen van havo en vwo examenbesprekingen gepubliceerd[7]. Ik ben wat wantrouwig geworden jegens SBF door deze actie. Zijn er dan zulke opvallende dingen besproken dat het verslag echt niet naar buiten kan? Hoe kan SBF beweren de stem van de docenten Frans te vertegenwoordigen als een simpel verslag van een examenbespreking niet openbaar gemaakt wordt?

De opmerking dat docenten bij de examenbespreking hadden kunnen zijn is overigens niet juist. De bijeenkomst is namelijk niet toegankelijk voor alle docenten Frans, enkel voor degenen die persoonlijk lid zijn. Veel docenten zijn via hun school lid van Levende Talen, zij zijn niet welkom op de examenbespreking die SBF organiseert. Niet-leden worden ook geweerd van deze bijeenkomsten. Ook hierin is het SBF uniek. Niet-leden mogen overigens wel op het online forum reageren op de examens[8].

Op de website van het CvTE valt te lezen dat examenbesprekingen ook toegankelijk zijn voor niet-leden[9]. Zelfs de site van Levende Talen geeft aan dat zowel leden als niet-leden van harte welkom zijn op de examenbesprekingen[10]. Het feit dat SBF nog steeds weigert om alle docenten Frans toe te laten, gaat in tegen de afspraken die gemaakt zijn met de Tweede Kamer, het CvTE en Levende Talen zelf. Dit is een kwalijke zaak die de kwaliteit van de eindexamens Frans niet ten goede komt. U weet net zo goed als ik dat hier de laatste jaren veel op aan te merken viel. Wellicht herinnert u zich de koe in de rode jurk nog[11]. Een goede evaluatie van de eindexamens Frans is noodzakelijk om verder dwalen tegen te gaan. De manier waarop het SBF nu met deze evaluatie omgaat vind ik dubieus, ik kan er met mijn boerenverstand echt niet bij. Ik zet dan ook mijn vraagtekens bij de mate waarin het SBF een echte vertegenwoordiging van de docenten Frans is. Openheid is een eerste stap naar een goede evaluatie van de examens en een vakvereniging van, voor en door de docenten Frans.

Geachte Kamerleden, ik verzoek u dit keer niet af te wachten tot de normering naar buiten komt en nu al actie te ondernemen. Alle examens Frans waren te moeilijk en te lang. Leerlingen die de afgelopen jaren hebben laten zien de einddoelen voor ons vak ruimschoots te halen, krijgen nu wellicht een onvoldoende voorgeschoteld. U kunt het CvTE sommeren tot reparatie over te gaan van gemaakte fouten én die fouten te compenseren met een royale normering. Leerlingen mogen niet de dupe worden van slechte examens.

Daarnaast vraag ik u het SBF dringend te verzoeken de examenbesprekingen voor elke docent Frans toegankelijk te maken en de verslagen te publiceren, conform de afspraken en overeenkomstig met de andere vakverenigingen.

Hartelijke groet,

Kim van Strien

Referenties
[1] https://beroepseer.nl/blogs/frisse-hoop-voor-de-eindexamens-frans/
[2] https://www.nu.nl/eindexamens/5893923/raadsels-in-examen-frans-verrassen-vmboers.html
[3] http://www.onderwijskoppen.nl/wp/2019/05/echter-dit-examen-dit-brengt-ons-van-slag/
[4] https://www.nu.nl/eindexamens/5894118/verschrikkelijk-havo-examen-frans-was-veel-te-lang.html
[5] https://www.nu.nl/eindexamens/5904402/leerlingen-vwo-nemen-twaalf-teksten-door-tijdens-lang-examen-frans.html
[6] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2018Z14723&did=2018D41188&fbclid=IwAR2-LBVdgP5H5lJODkiACAGIvQEubUtaLYgZguk8lJ3GcOwxC-De24hGh64
[7] https://duits.levendetalen.nl/wp-content/uploads/sites/2/2019/05/190515-Regionale-examenbesprekingen-Duits-havo-2019.pdf (Niet meer beschikbaar). Zie: https://www.examenblad.nl/2019/havo/vakken/talen/duits-havo
[8] http://www.franszelfsprekend.nl/weblog/?p=668 (Niet meer beschikbaar)
[9] https://www.examenblad.nl/veel-gevraagd/examenbesprekingen/2019?regime=hflinks&horizon=vg41h1h6n8tl (Niet meer beschikbaar)
[10] https://levendetalen.nl/vakkennis/examens/
[11] https://beroepseer.nl/blogs/onderwijs/havo-herexamen-frans-slechts-1-echte-koe-van-een-fout-oh-la-vache/

Kim van Strien is lerares Frans en initiatiefnemer van VO in actie

U P D A T E

Onrust over examens Frans, door Arianne Mantel, De Telegraaf, 27 mei 2019: www.telegraaf.nl

‘Passend onderwijs faalt en het geduld met minister Slob raakt op’¹⁾ kopte EenVandaag op 11 mei 2019. Deze mededeling komt niet bepaald als een donderslag bij heldere hemel. Bij de invoering van passend onderwijs in augustus 2014 konden we al voorspellen dat een soortgelijk bericht vroeg of laat zou verschijnen.

Dit is overigens niet de eerste keer dat het falen van het passend onderwijs wordt aangekaart. In de afgelopen vijf jaar is er geregeld geschreven over de problemen rondom passend onderwijs. De Onderwijsraad publiceerde zowel in december 2016²⁾ als mei 2018³⁾  adviezen over passend onderwijs, waarin aandachtspunten benoemd werden. Verschillende media berichten over de praktijk van passend onderwijs voor leerlingen en ouders. Leraren doen hun verhaal⁴⁾, maar ook Tweede Kamerleden⁵⁾ maken zich grote zorgen. Minister Slob geeft aan de eindevaluatie van volgend jaar af te willen wachten voordat hij de wet eventueel aan wil passen. Het feit dat de minister niet direct actie wil ondernemen vind ik een schoffering van alle kinderen die nu niet het onderwijs krijgen dat zij nodig hebben. De situatie van passend onderwijs wordt niet plotseling beter gedurende het aankomende jaar. Er zou gekeken moeten worden naar mogelijkheden die er nu al zijn om verbeteringen te realiseren.

Het klonk allemaal zo mooi

Het klonk allemaal zo mooi, dat passend onderwijs. Kinderen zo veel mogelijk samen naar school, minder thuiszitters en meer onderwijs dat past bij de behoeften van het kind. Helaas sluit het beleid vanuit Den Haag ook nu weer niet aan bij de realiteit in scholen. Het resultaat van vijf jaar passend onderwijs: meer leerlingen die speciaal onderwijs volgen én meer thuiszitters. Hoe komt het dat na vijf jaar juist het tegenovergestelde bereikt is met passend onderwijs?

EenVandaag laat twee voorbeelden zien waarin de school niet aan de behoeftes van een kind kan voorzien. Noch de Inspectie van het Onderwijs, noch het ministerie van OCW heeft ingegrepen. De ouders in de uitzending van 11 mei hebben hun kind naar het particulier onderwijs gestuurd. Maar liefst € 30.000 kost het de ouders om hun kind onderwijs te laten volgen. Ondertussen is onderwijs een mensenrecht, geen luxeproduct. Onderwijs moet toegankelijk zijn voor elk kind. Goed onderwijs moet, voor iedereen.

 Van belang is ook het perspectief van de leraar

De reportage van EenVandaag laat de kant van leerling en ouders zien. Van belang is ook het perspectief van de leraar, mijn perspectief. Dagelijks heb ik te maken met de gevolgen van de invoering van passend onderwijs. In de toch al overvolle klassen zitten kinderen die extra ondersteuning nodig hebben die ik als leraar te vaak niet kan bieden. Soms omdat het mij aan tijd ontbreekt. Soms omdat het mij aan expertise ontbreekt. In mijn opleiding heb ik geleerd hoe ik kinderen de Franse taal bij moet brengen. Ik weet veel over grammatica, literatuur en taalverwerving. Ik heb geleerd hoe ik lessen op moet bouwen, uitleg kan geven en orde kan houden. Als onderwijsprofessional beschik ik wel over wat basisvaardigheden voor het begeleiden van leerlingen die iets meer ondersteuning nodig hebben. Dit is echter niet voldoende voor de ondersteuningsbehoeften van sommige leerlingen, die ik wel in de klas krijg. De dagelijkse praktijk vraagt meer van mij als leraar dan waar ik op voorbereid was. Natuurlijk doen wij leraren alles binnen onze macht om elk kind het onderwijs te geven waar hij/zij recht op heeft, maar dit kunnen wij niet alleen. Naast extra ondersteuning voor de leerling is ook ondersteuning voor leraren essentieel om goed en potentieel passend onderwijs te kunnen garanderen.

De invoering van passend onderwijs heeft tevens gezorgd voor een grotere administratieve druk voor leraren. Om het onderwijs voor leerlingen passend te maken dient de leraar, in samenwerking met een IB’er of zorgcoördinator, eerst een handelingsplan op te stellen. Daarnaast wordt van leraren verwacht dat voortgang uitgebreid gedocumenteerd wordt. Dan heb ik het nog niet eens gehad over de vele contacten met verschillende zorgverleners en ouders. Deze administratieve rompslomp zorgt voor een hogere werkdruk⁶⁾ bij leraren. Deze hoge werkdruk is zeer geregeld aangekaart vanuit het onderwijsveld en oorzaak van ons ‘kampioenschap burn-out’.⁷⁾

De sleutel ligt grotendeels bij de hulp die leraren krijgen

Het Algemeen Dagblad publiceerde 12 mei 2019 een stuk over de Schotse variant van passend onderwijs.⁸⁾ In Schotland is men al een stuk verder met inclusiever onderwijs dan wij hier in Nederland. Alleen extreme gevallen gaan daar naar het speciaal onderwijs. “De sleutel ligt grotendeels bij de hulp die leraren krijgen”, schrijft Van Gaalen. Alle leraren en onderwijsassistenten weten hoe ze met leerlingen om moeten gaan. Let op: assistenten… meervoud! Vergelijk dat met de situatie in ons land, waar de gemiddelde leraar in de regel geen of heel misschien één onderwijsassistent in de klas heeft. Tel daarbij op dat het aantal leerlingen in de klas niet rond de 30 ligt, maar dat het er slechts 23 zijn.

Toch is het budget van de Schotten te vergelijken met dat van ons. Alleen heeft men daar geen ingewikkelde constructie van samenwerkingsverbanden, waar veel geld blijft hangen dat te vaak niet terecht komt in de klas. Samenwerkingsverbanden hebben nog miljoenen op de plank⁹⁾ liggen, terwijl teveel kinderen thuiszitten en niet de ondersteuning en het onderwijs krijgen waar zij recht op hebben. Hoe effectief is deze tussenlaag tussen onderwijs en zorg dan eigenlijk? Ik ken zelfs een voorbeeld van een schoolleiding die geld van het samenwerkingsverband inzet om andere gaten in de begroting te dichten. Het lijkt erop dat deze tussenlaag zorgt voor meer bureaucratie en minder zorg voor leerlingen. Dat is de omgekeerde wereld.

De oplossingen

Wat is er dan nodig om het passend onderwijs wel te laten slagen? Houd u vast! Extra handen in de klas. Passende nascholing voor leraren. Adequate facilitering in tijd en geld voor deze nascholing. Beter toezicht op de uitvoering van passend onderwijs op scholen vanuit de Inspectie en het ministerie. Ingrijpen door de Inspectie en het ministerie van OCW wanneer een school de zorgplicht niet na komt. Minder administratieve lasten rondom leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften. Een directere organisatie van ondersteuning voor leerlingen, dus niet via geld opslurpende samenwerkingsverbanden. En uiteindelijk komt het toch weer uit op: geld. Er is meer geld nodig om écht passend onderwijs te kunnen geven. Dit geld zal geïnvesteerd moeten worden door ons kabinet. Investeren in onderwijs is investeren in de toekomst. Meneer Rutte, meneer Hoekstra, meneer Slob, waar wacht u nog op?

Noten

1) Passend onderwijs faalt en het geduld met minister Slob raakt op, Een Vandaag, 11 mei 2019: https://eenvandaag.avrotros.nl/item/passend-onderwijs-faalt-en-het-geduld-met-minister-slob-raakt-op/

2) Passend onderwijs, Onderwijsraad, 5 december 2016: https://www.onderwijsraad.nl/publicaties/adviezen/2016/12/05/passend-onderwijs

3) Advies Passend onderwijs opnieuw onder de aandacht, Onderwijsraad, 28 mei 2018: https://www.onderwijsraad.nl/publicaties/adviezen/2018/05/28/advies-passend-onderwijs-opnieuw-onder-de-aandacht

4) Leraren over passend onderwijs: het werkt gewoon niet, door Amber Dujardin,Trouw, 31 oktober 2018: https://www.trouw.nl/samenleving/leraren-over-passend-onderwijs-het-werkt-gewoon-niet~a3338baf/

5) ‘Passend onderwijs werkt in de praktijk gewoon niet’, door Arno Kersten, Algemene Onderwijsbond, 31 januari 2019: https://www.aob.nl/nieuws/passend-onderwijs-werkt-in-de-praktijk-gewoon-niet/

6) Rapportage Onderzoek Passend Onderwijs, DUO Onderwijsonderzoek, juni 2016: https://www.duo-onderwijsonderzoek.nl/wp-content/uploads/2016/06/Rapportage-Passend-Onderwijs-22-juni-2016.pdf

7) Onderwijs blijft kampioen in burn-out, Algemene Onderwijsbond, door Rob Voorwinden, 11 april 2019: https://www.aob.nl/nieuws/onderwijs-blijft-kampioen-in-burn-out/

8) Waarom in Schotland zorgkinderen amper naar speciale scholen gaan, door  Ellen van Gaalen, Algemeen Dagblad, 12 mei 2019: https://www.ad.nl/buitenland/waarom-in-schotland-zorgkinderen-amper-naar-speciale-scholen-gaan~a036f04e/?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=socialsharing_web

9) Samenwerkingsverbanden houden 32 miljoen euro over, door Arno Kersten, Algemene Onderwijsbond, 28 oktober 2018:  https://www.aob.nl/nieuws/samenwerkingsverbanden-houden-32-miljoen-euro-over/

Kim van Strien is lerares Frans en initiatiefnemer van VO in actie

Bovenaan: illustratie van Jordan Dreyer