De druk op de huisartsenposten is groot en lijkt almaar toe te nemen. Doordat er steeds meer wenszorg tijdens de avond-, nacht- en weekenddiensten (ANW-diensten) wordt verricht ontstaat 24-uurszorgconsumentisme en anonimisering van de huisartsenzorg. Een situatie waar ook de patiënt niet beter van wordt.

‘Sinds gisteravond voel ik mij niet zo lekker. Niets om je zorgen over te maken hoor, ik denk dat ik een klein griepje te pakken heb. Vannacht ben ik naar de huisartsenpost geweest en ook daar stelden ze voor het gewoon even aan te kijken en rustig aan te doen. Het gaat vanzelf weer over maar ik denk dat het verstandig is als ik vanavond even op de bank blijf liggen. Laten we onze afspraak naar volgende week verschuiven, wanneer kan je?’

Een goede kennis belt om onze afspraak later die dag af te zeggen. We zouden wat gaan drinken maar zijn gezondheid gooit roet in het eten.  Ik vraag hem waarom hij midden in de nacht naar de huisartsenpost reed zonder dat hij zich nou direct zorgen maakte om zijn gezondheid. ‘Ach, je weet nooit of het helpt. Waar betaal je anders 110 euro per maand voor?’

Consumentisme

Bovenstaande situatie is een schoolvoorbeeld van consumentisme in de zorg. Als je ergens veel geld voor betaalt wil je daar ook waar voor krijgen. Voor de consument is het in de 24-uurseconomie normaal geworden dat allerlei voorzieningen ook buiten kantoortijden beschikbaar zijn. In deze eeuw kan je op zondag een koelkast bestellen en deze direct laten bezorgen en installeren.  Telecomprovider Tele 2 adverteert zelfs met de slogan ‘Niet omdat het moet, maar gewoon omdat het kan’.

Mede door een toenemende vraag aan zorg buiten reguliere werktijden is de druk op de huisartsenposten flink toegenomen. Inmiddels wordt er naast spoedzorg ook veel wenszorg verricht.  Door een tekort aan dokters is het onmogelijk om onder normale werkomstandigheden alle patiënten goed en zorgvuldig te helpen. De vaak hoge werkdruk op de posten maakt duidelijk dat de beschikbaarheid van huisartsen en triagisten op de post geen gelijke tred houdt met de vraag.

De toegenomen druk op de huisartsenposten zorgt er eveneens voor dat de kernwaarden van de huisartsenzorg verder vervagen. Als een dokter de patiënt niet kent, wordt het immers moeilijk om persoonsgerichte, generalistische en continue zorg te leveren.  Dat die kernwaarden onverminderd relevant zijn, wordt geïllustreerd door de vele onderzoeken die laten zien dat de sterftekans daalt als een en dezelfde arts gezien wordt.

Inrichting

Lammert Hoeve, secretaris van de Vereniging voor Praktijkhoudende Huisartsen (VPHuisartsen), lacht als ik hem het verhaal van mijn kennis voorleg. ‘Dat zou Roelof Moes nou nooit overkomen. Zijn patiënten bellen de dokter niet voor ieder wissewasje uit bed.’  Roelof Moes is een dorpsdokter die er bewust voor kiest ook de ANW-diensten kleinschalig te organiseren. Zijn patiënten realiseren zich dat de ANW-diensten uitsluitend bedoeld zijn voor spoed. En om de huisartsenposten in Amsterdam te citeren: Spoed is iets anders dan haast. De huisartsenpost is niet open omdat u niet wilt wachten tot uw eigen huisarts weer beschikbaar is.[1]

Maar is het eigenlijk wel zo dat de behoefte van patiënten om 24/7 beschikbaarheid van wenszorg zo sterk is als verondersteld? Ondanks dat veel patiënten keuze waarderen, kiest het gros van de patiënten voor de meest voor de hand liggende zorgverlener.[2] Zij zijn doorgaans tevreden met de arts die hen behandelt en daarom loyaal. Daarbij is het vertrouwen zeer groot en hechten patiënten waarde aan een persoonlijke en continue en wederkerige relatie met de eigen huisarts.[3] [4] [5]  Hoezo zorgconsument?

Patiënt

‘Ik moet heel eerlijk bekennen dat ik daar nog nooit over nagedacht heb. Eigenlijk is het dan ook vreemd dat ze mij op de post niet hebben aangeraden om gewoon overdag contact op te nemen met de eigen huisartsenpraktijk. Moet de triage op zo’n post dan niet veel strenger? Alsof heel Nederland precies zou moeten weten hoe de zorg in elkaar zit….’

Het punt van mijn kennis is natuurlijk niet onterecht.  Als de huisarts 24/7 beschikbaar is, gaan mensen er waarde aan hechten. Maar met de wetenschap dat een toenemende druk op de huisartsenposten zowel de zorgkosten opdrijft als de kernwaarden van de huisartsengeneeskunde doet vervagen, is het zeer de vraag of de patiënt alsnog naar de huisartsenpost rent. Dat betekent ook dat een zwaardere triage wenselijk is en de patiënt moet worden gewezen op de nadelen van een bezoek aan de huisartsenpost.  Een brede beschikbaarheid van diensten is prettig, maar principes van een consumentistische globaliserende maatschappij zijn niet 1 op 1 te vertalen, huisartsenzorg is geen koelkast.  Zolang het gouden ei voor de ANW zorg nog niet gevonden is, zullen we dit als samenleving moeten accepteren. Niet omdat het kan, maar helaas gewoon omdat het moet.

Noten

[1] https://www.huisartsenpostenamsterdam.nl/home/

[2] Victoor, A. (2015). How do patients choose a healthcare provider?. Tilburg: Tilburg Universiteit.

[3] LHV, & NHG (2012). Toekomstvisie huisartsenzorg. Geraadpleegd op 26 maart 2017, van https://issuu.com/lhvhuisartsen/docs/toekomstvisiehuisartsenzorg2022

[4] Schee, E. van (2016). Public trust in health care. Exploring the mechanisms. Utrecht: NIVEL.

[5]  Brabers, A. E. M., Reitsma-van Rooijen, M., & Jong. J. D. de (2017). Barometer Vertrouwen in de gezondheidszorg. Utrecht: NIVEL.

Corné van der Meulen, onderzoeker bij Stichting Beroepseer, schreef het artikel Op naar de huisartsenpost. Gewoon omdat het kan voor MedZ no 4 van september 2018. MedZ is een tweemaandelijks vakblad voor de praktijkhoudende huisarts. No 4 besteedt uitgebreid aandacht aan het voor praktijkhouders zo belangrijke onderwerp ANW.  Het volledige nummer is online beschikbaar.