De visuele kant van politiegezag
De burger ziet in één oogopslag of een politieman of -vrouw gezag heeft of niet. Maar hoe ziet de burger dat? Hoe belangrijk is die eerste indruk? Om een antwoord te vinden op die vraag gaf het programma Politie & Wetenschap opdracht tot een onderzoek, dat werd uitgevoerd door Heidi de Mare, directeur van het Instituut voor Maatschappelijke Verbeelding. Zij vertelt hoe zij in samenwerking met anderen een test heeft ontwikkeld om vast te stellen welke visuele kenmerken van politiemensen bijdragen aan hun gezag. Deze beeldtest werd aan 1750 burgers tussen de 16 en 75 jaar voorgelegd.
De resultaten van het onderzoek zijn verrassend te noemen. Gebleken is dat individuele verschillen als geslacht, etnische achtergrond, tatoeages of kapsel nauwelijks een rol spelen. Anders gezegd, burgers in Nederland discrimineren nauwelijks als het gaat om persoonlijke kenmerken.
Deze uitkomst gold voor alle respondenten, en dat is eigenlijk merkwaardig. Doorgaans blijkt in een sociaal-wetenschappelijk onderzoek dat de achtergrond van de respondenten – opleiding en inkomen – bepalend zijn voor het toekennen van waarden.
Heidi de Mare gaat ook in op het verschil tussen macht en gezag. Lang was het zo dat iemand met macht ook gezag had, maar tegenwoordig is dat niet meer het geval in onze samenleving. Met deze spanning heeft de politie dagelijks te maken. Aan de ene kant handhaven, aan de andere kant hulp bieden.
Wat kan er worden gedaan met de resultaten van het onderzoek? Bij werving van politiemensen kan het nuttig zijn niet alleen te letten op motivatie, maar ook op natuurlijk gezag dat al aanwezig is. Maar, houding kan ook getraind worden. Dat geldt in wezen ook voor andere beroepen. Gezag heeft te maken met beroepstrots, je professionele werk. Aan de ene kant is er distantie, aan de andere kant mensen behulpzaam zijn. Denk hierbij aan de zorg, het onderwijs, maar ook de rechterlijke macht en gemeenteambtenaren. Iedereen heeft te maken met burgers, iedereen wordt bekeken, het is goed te weten hoe gezagsuitstraling werkt.