Kiezen we bij wetenschapsethiek voor regels of voor deugden?

Hoe kan de wetenschap integer worden beoefend? Over welke eigenschappen dient de wetenschapper te beschikken? De zijn vragen actueel, gelet op de recente voorbeelden van wetenschapsfraude. Herman Paul leidt momenteel een onderzoeksproject aan de Universiteit van Leiden naar wetenschapsethiek in de 19e eeuw waarin veel nieuwe universiteiten werden opgericht en er volop gediscussieerd werd over de ideale eigenschappen van een wetenschapper.

Kunnen wij leren van deze discussies? Volgens Paul wel. Met verve vertelt hij over de intellectuele deugden die ervoor moesten zorgen dat de wetenschapper niet verviel in slordigheid en oppervlakkigheid. Het is de moeite waard om eens na te denken over de wetenschapper als individuele persoon met zijn of haar verlangens, ambities en op de loer liggende valkuilen en verleidingen. Om fraude tegen te gaan bedenken we regels, maar onze maatschappij bezwijkt bijna onder het gewicht aan wetten, protocollen, commissies van toezicht en beleidsadviezen. We verschuilen ons graag achter structuren en systemen.

Het is natuurlijk veel beter bij onszelf op zoek te gaan naar het antwoord op de vraag wat ons motiveert om wetenschapper te worden? Het is een vraag die Herman Paul ons aan het slot voorlegt, met twee suggesties voor een antwoord.