De Week van de Zorg werd afgesloten met een debat op de Dag van de Zorg bij de beroepsvereniging voor zorgverleners VvAA in Utrecht op 1 november 2019. Vraag was: ‘Hoe blijft de zorgverlener bezield aan het werk in tijden waarin deze samen met de zorgsector onder druk staat’?
Gedurende de Week van de Zorg – van start gegaan op 28 oktober – boog elke ochtend een kopstuk uit de zorgsector zich een uur lang over deze vraag in het programma BNR’s Big Five o.l.v. Roelof Hemmen op BNR Nieuwsradio.
De eerste gast was Roland Bal, hoogleraar Beleid en Bestuur van de Gezondheidszorg van de Erasmus Universiteit. Bal publiceerde in 2018 het rapport Op zoek naar goede leefsystemen – zorgrebellen en het doen van kwaliteit dat een trend bevestigde van de laatste jaren: Regels hebben een slechte naam gekregen in de zorg.
Voor de radio vertelde Bal dat zijn onderzoek was begonnen met het programma Systeem- en leefwereld dat hij samen met de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra en het Zorginstituut Nederland uitvoerde. Veel van de problemen hebben te maken met het systeem van regelgeving en de leefwereld van professionals. Tussen die twee werelden bestaat een disbalans.
Bal en zijn team zijn op zoek gegaan naar groepen medewerkers in ziekenhuizen die bekend staan als goed presterend en die het net een beetje anders doen – eigengereid zijn – en die zich laten voorstaan op hun eigen manier van werken.

Kenmerken van deze groep zorgverleners zijn:

• professionaliteit
• goed in communiceren
• de patiënt centraal stellen

Zorgrebellen

Bal gaf ze de naam: ’zorgrebellen’. Deze zorgrebellen bewegen zich tussen systeem en leefwereld en bezitten een kritische geest. Ze zoeken naar de grenzen van regels en rekken ze een beetje op. Ze zijn sterk gericht op patiëntenbelang. Dat laatste lijkt een open deur, maar dat is het niet, want in veel instellingen staat de organisatie centraal. Zorgrebellen zien de organisatie als secundair. Deze mensen zijn voortdurend met elkaar in gesprek. Ze praten over wat de patiënt op een bepaald moment nodig heeft en focussen daarop. Alle andere dingen laten ze even liggen.

Een voorbeeld. Er komt een patiënt op de afdeling met het risico op een delier, een acute verwardheid die heel nadelig is voor de patiënt. De rebelse groep gaat daarop focussen. Ze observeren, monitoren en proberen te interveniëren als ze zien dat er iets misgaat. Drie keer per dag pijn meten en de voeding bijhouden krijgen minder aandacht. Op andere afdelingen is die ruimte om bepaalde dingen even weg te laten, minder. Daar is een manager of een bestuurder die zegt ‘ho ho, je moet dat wel even opschrijven’. Deze houding is bepalend voor de manier waarop een organisatie wordt aangestuurd.
De ruimte die groepen zelf kunnen creëren om het eigen werk te doen als ze dat willen, bepaalt hoe je met een patiënt kunt omgaan.

Plezier in je vak

Roland Bal: “Ons onderzoek is belangrijk omdat het laat zien wat voor mechanismen erachter zitten en hoe je […] dat plezier in je vak weer terug kan krijgen. Hoe je daaraan kan werken. Want het hangt heel erg samen met dat plezier in je vak. Want wat je doet namelijk is dat je heel erg een beroep doet op de professionaliteit van de mensen die daar werken. En die stel je eigenlijk centraal in de manier waarop je aan het sturen bent. Je bevraagt eigenlijk voortdurend elkaar. Jij doet dit. Waarom doe je dat. Wat heeft dat voor effect? Heb je erover nagedacht? Wat heeft deze patiënt van jou op dit moment nodig? Wat moet je dan doen? Dat is een manier waarop professionals graag worden aangesproken, omdat die een beroep doet op hun kennis, ervaring, op de manier waarop ze zo goed mogelijk hun vak kunnen uitoefenen”.

Luister naar de podcast met Roland Bal over zorgrebellen op site van BNR Nieuwsradio: https://www.bnr.nl/podcast/thebigfive/10393075/zorg-roland-bal-hoogleraar-erasmus-universiteit

Zie ook artikel Rapport over ‘zorgrebellen’, zich bewegend tussen systeem en leefwereld, gericht op patiëntenbelang en goede kwaliteit, met downloaden van rapport Op zoek naar goede leefsystemen, Blogs Beroepseer, 24 februari 2018: https://beroepseer.nl