Just Culture: Naar een rechtvaardige en lerende cultuur op het werk

Het boek Just Culture van Sidney Dekker verscheen voor het eerst in 2007. Een tweede, herziene editie van het boek kwam uit in 2012, en een derde in 2016. Het boek werd een bestseller. Met just culture wordt een eerlijke, rechtvaardige cultuur bedoeld, met drie hoofdkenmerken: vertrouwen, leren en verantwoording afleggen.
Sidney Dekker – van Nederlandse afkomst – is psycholoog en hoogleraar aan de Griffith University van Brisbane, Australië. Zijn specialiteit is nadenken over fouten en veiligheid.

Stel dat er een organisatie bestaat waar zo’n rechtvaardige cultuur heerst? Als daarin iets voorvalt – een ongeval bijvoorbeeld – luidt de eerste vraag: Wie is er gewond? Vervolgens wordt er gevraagd: Wat heeft de persoon nodig? Wie gaat in die behoefte voorzien?
Men uit zich niet negatief, men veroordeelt niet, men maakt geen verwijten en men wijst niet op de gevolgen van overtreding van regels. In de reactie ligt de nadruk niet op falen, maar op de lering die men daaruit kan trekken. Het gaat erom naar de toekomst te kijken, de opgelopen schade te herstellen en een herhaling te voorkomen.

Transformatie

De filmdocumentaire Just Culture gaat over het verbazingwekkende verhaal van Mersey Care, een organisatie voor geestelijke gezondheidszorg in Noordwest-Engeland met meer dan zeventig locaties, hoofdzakelijk in en rond de stad Liverpool, met acht en half duizend mensen in dienst. De organisatie heeft eind 2016 besloten het roer om te gooien. In het verleden voerden verwijten en wantrouwen de boventoon. Banen waren niet zeker. Zorgverleners werden geschorst, overgeplaatst of ontslagen met als gevolg talrijke rechtszaken. In de film vertellen medewerkers, managers en leidinggevenden over hun onderlinge verhoudingen en over de manier waarop Mersey Care een transformatie heeft ondergaan en tot voorbeeld is geworden voor andere instellingen.

Verandering was evenwel niet mogelijk geweest als men was blijven hangen in een beschuldigende cultuur. Het management was indertijd intimiderend, koeionerend en bedreigend. Het gezondheidsstelsel is in onze tijd politiek geworden, gedreven door het behalen van doelstellingen. De regering oefent druk uit en het lijkt alleen nog maar om geld te gaan. Mensen zitten als het waren ‘gevangen in de situatie’ en voegen zich naar ‘het systeem’. Hoe hoger men de ladder opklimt, constateert een leidinggevende, des te verder komt men af te staan van de dingen waar het echt om gaat, de mensen die de zaak draaiende houden.
Volgens Sidney Dekker, die op uitnodiging van Mersey Care de verandering in gang heeft gezet, kun je een rechtvaardige cultuur niet kopen. Een cultuur behoort van binnenuit te ontkiemen en te groeien. Het scheppen van een rechtvaardige, herstellende cultuur is lastig en een langdurig proces.

De relaties zijn hersteld

Bij Mersey Care hebben professionals, managers en leidinggevenden een loutering doorgemaakt. De voorheen verziekte onderlinge relaties zijn hersteld en kregen een nieuwe impuls. Ze hebben herontdekt voor wie ze het werk eigenlijk doen: de patiënten. De voornaamste uitdaging voor een organisatie als Mersey Care is dat mensen beseffen dat leed en pijn, veroorzaakt in de uitoefening van het beroep, niet met nog meer leed en pijn dienen te worden behandeld. Leed en pijn hebben genezing, compassie en herstel van schade nodig.
Mensen de laan uitsturen heeft geen zin. Sidney Dekker verklaart dat een voorval iets is waarin je al geïnvesteerd hebt. Wat nodig is, is die investering terugverdienen. Een herstellende en rechtvaardige cultuur biedt mensen de mogelijkheid dat te doen. Bij het voorval betrokken personen zijn degenen die de dure les belichamen.

Just Culture – NHS Mersey Care documentary. Duur  27 min.

U P D A T E

Implementing a just and learning culture. Read how Mersey Care NHS Foundation Trust implemented a just and learning culture and the impact it has had on its workforce, NHS Employers, 23 februari 2021: www.nhsemployers.org/case-studies/implementing-just-and-learning-culture