“Zorgzame gemeenschappen leveren de samenleving geld op en brengen veel ouderen geluk. Zonder zorgzame gemeenschappen zullen we er niet in slagen de ouderenzorg toekomstbestendig te maken”. Dat zei Marcel Canoy, hoogleraar gezondheidseconomie en dementie aan de Vrije Universiteit op woensdag 10 mei 2023 in Nieuwspoort in Den Haag bij de presentatie van het rapport Zorgzame buurten aan leden van de Tweede Kamer.

Zorgzame gemeenschappen hebben de toekomst en zijn onmisbaar om de ouderenzorg toekomstbestendig te maken. Maar het systeem ligt nog te vaak dwars, zodat grensoverschrijdende initiatieven voor woonzorg onvoldoende kans krijgen. Dat is de kernboodschap van de bundel Zorgzame buurten, die vijftien inspirerende initiatieven beschrijft die het systeem weten te trotseren en zorgzame gemeenschappen realiseren.

De initiatieven kwamen tot stand vanuit de domeinen burgers, welzijn, zorg en wonen. Doel is: samen leven in de buurt met een heterogene populatie. Jongeren en ouderen, ouderen zonder hulpvragen en ouderen met hulpvragen, hoogopgeleiden en praktisch opgeleiden. Zorg wordt geleverd als die nodig is, maar het vertrekpunt zijn burgers, hoe ze wonen en leven. De kracht van iedereen wordt zoveel mogelijk benut en mensen helpen elkaar waar het kan.

Kastje naar de muur

Het is mooi om initiatieven in het zonnetje te zetten, de werkelijkheid laat evenwel zien dat het systeem vaak dwarsligt. Waarom dwarsliggen op iets wat onvermijdelijk onze toekomst is en wat zoveel baten oplevert, zonder verliezers? De bundel is tot stand gekomen door samenwerking van Movisie, landelijk kennisinstituut voor het sociaal domein; NLZVE, landelijk netwerk van bewonersinitiatieven in welzijn, wonen en zorgen en Vilans, kennisorganisatie voor zorg en ondersteuning. De bundel ontrafelt de valkuilen en obstakels en biedt beleidsmakers en burgers een handreiking hoe de obstakels te omzeilen.

Het meest in het oog springende obstakel waar initiatieven tegenaan lopen zijn de verschillende financieringsbronnen waaruit activiteiten betaald worden. Dat leidt regelmatig tot frustraties. Initiatiefnemers worden van het kastje naar de muur gestuurd;  bewezen succesvolle initiatieven worden niet structureel gefinancierd.
Een ander, wellicht onderbelicht, obstakel is de cultuur binnen het zorgdomein. Het zorgsysteem is nog onvoldoende klaar om gelijkwaardig samen te werken met gemeenschappen en wat te denken van kwaliteit van leven in plaats van het vermijden van risico’s. Ook de zorg komt in beweging, maar die heeft vooralsnog de kenmerken van een ‘Processie van Echternach’: drie stappen vooruit en twee achteruit.

De bundel is een uitvloeisel van Marcel Canoy’s manifest Gezond ouder worden doe je samen in de buurt, ondertekend door een keur aan prominenten en daarna nog door honderden anderen. Zie: Manifest bepleit ruimte voor buurtinitiatieven in de zorg, door Marcel Canoy, Sociale Vraagstukken, 17 februari 2023: www.socialevraagstukken.nl

Zorgzame buurten trotseren het systeem. Bundel ‘Zorgzame buurten’ overhandigd aan Tweede Kamer, Movisie, 10 mei 2023: www.movisie.nl/publicatie/zorgzame-buurten-trotseren-systeem

Downloaden bundel Zorgzame buurten. Inspirerende initiatieven die het systeem trotseren, door Marcel Canoy, Jan Smelik en Marcel Ham (redactie), Movisie, juni 2023: https://beroepseer.nl