Het tweede Zwartboek over misstanden in de verstandelijk gehandicaptenzorg getiteld Achter de façade II, is in Den Haag op 9 december 2014 door prof. Egbert Schroten van de Stichting Klokkenluiders Verstandelijk Gehandicapten aangeboden aan de vaste Kamercommissie voor Volksgezondheid.
Het eerste Zwartboek, Achter de façade, werd op 29 oktober 2013 aangeboden aan de Tweede Kamer.

Het Zwartboek is samengesteld door de stichting Klokkenluiders Verstandelijk Gehandicapten (KLVG). Deze stichting inventariseert en analyseert misstanden in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en vraagt daar aandacht voor van politici.
Gedurende twee jaar zijn de meldingen die via een meldpunt op de website van de stichting binnenkomen, systematisch geïnventariseerd. De stichting is ook samen met andere organisaties betrokken geweest bij een door het Ministerie van Volksgezondheid gefinancierd onderzoeksproject Vroegtijdige signalering van mogelijke zorgfraude.

Familieleden van cliënten, personeel van zorginstellingen of andere melders konden op een lijst misstanden aanvinken en hun verhaal vertellen. Er kwamen honderden meldingen binnen waarvan er 191 zo goed mogelijk zijn onderzocht op juistheid en volledigheid. Het natrekken van de meldingen gebeurde per telefoon, per e-mail of via een huisbezoek. Het Zwartboek is gebaseerd op deze “gewogen” meldingen.

Een boek vol ontgoocheling

In de Inleiding staat dat het Zwartboek een boek vol ontgoocheling is. Het is gebaseerd op meldingen van mensen die ooit dachten dat de zorg voor hun familielid in goede handen zou zijn bij zorginstellingen. Ze kwamen op veel manieren bedrogen uit. Hun familielid kreeg bijvoorbeeld veel minder uren begeleiding dan hun op grond van hun indicatie was voorgespiegeld. De zorg werd soms geleverd door ondeskundige begeleiders of onervaren wisselende invalkrachten. Mensen maken zich zorgen om de veiligheid van hun verwanten, bijvoorbeeld omdat er ‘s nachts niemand meer in de groepswoning is, maar een ‘slaapwacht’ die op kilometers afstand via microfoons luistert of iemand opstaat.
Er zijn meldingen over te weinig en ongezond eten, over opsluiten op slaapkamers, over gedwongen verhuizingen na een ingediende klacht, met als argument dat iemand niet meer “in een groep past”, over gedwongen in luiers zitten om dat er geen tijd is iemand naar de wc te helpen, of in één geval zelfs omdat er helemaal geen wc is op de locatie. Soms blijkt de zorg nog erger te ontsporen. Er zijn meldingen over heimelijk toegediende “rustgevende” medicatie die gevaarlijke bijverschijnselen kent. Er zijn meldingen over seksueel misbruik door medebewoners die de leiding verdoezelt uit angst voor onderzoek door de Inspectie.

Er zijn ook meldingen over fraude: er wordt zorg gedeclareerd waar die helemaal niet wordt geleverd. Dergelijke meldingen komen zowel van PGB-initiatieven als uit instellingen waar Zorg in Natura (ZiN) wordt geleverd. Cliënten voor wie extra budget is aangevraagd vanwege “extreme zorgzwaarte”, profiteren zelf niet altijd van extra zorg. Het extra budget wordt elders ingezet om gaten in de bezetting te dekken.

Personeel dreigen

Naar aanleiding van het verschijnen van de voorlopige versie van dit Zwartboek is opgemerkt door vertegenwoordigers van de zorgsector dat het aantal fouten en incidenten gering is. Natuurlijk gaat er weleens wat mis, maar in zijn algemeenheid is de kwaliteit van zorg goed, zo luidde het verweer van onder meer de Vereniging Gehandicapten Zorg Nederland (VGN), de brancheorganisatie van zorginstellingen.

Dat verweer maakt op ons weinig indruk, aldus de samenstellers van het Zwartboek: “We wéten dat er ook veel goede voorbeelden van zorg zijn en dat medewerkers doorgaans hard werken. Maar we weten evengoed dat er ook sprake is van hardnekkige structurele tekortkomingen in de sector, bijvoorbeeld de gewoonte om personeel te dreigen met maatregelen als er ‘vuile was’ buiten wordt gehangen. Bovendien vrezen wettelijk vertegenwoordigers vaak repercussies voor hun gehandicapte familielid als de instelling merkt dat er naar derden geklaagd wordt. Vandaar dat veel onvrede ‘onder water’ blijft”.

Het College voor de Rechten van de Mens en het Ethiek Instituut van de Universiteit van Utrecht zullen het Zwartboek van commentaar voorzien, dat t.z.t. op de site van de stichting wordt geplaatst.

Op de site van de stichting KLVG is het hele Zwartboek 2014 Achter de facade II te downloaden: www.klokkenluidersvg.nl

Website Stichting KLVG: www.klokkenluidersvg.nl