Zorginstellingen kampen met leiderschaps- en communicatieprobleem tijdens transitie

Zeven van de tien zorginstellingen hebben de transitie niet succesvol doorstaan. Dat concludeert BDO na een onderzoek. BDO is een internationaal netwerk van accountants, consultants en belastingadviseurs. Het onderzoek is verricht in samenwerking met prof. dr. Anton Cozijnsen, hoogleraar Verandermanagement aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.
BDO heeft voor het eerst systematisch onderzoek gedaan naar het vermogen van Nederlandse zorginstellingen om met verandering om te gaan. De reden daarvoor ligt voor de hand: veranderen is de afgelopen jaren een constante factor in de zorg. En zorginstellingen worden jaar op jaar verder uitgedaagd om hun comfortzone te verlaten.

Met verandercapaciteit wordt bedoeld de mate waarin een organisatie in staat is om op effectieve wijze – met behulp van haar eigen systemen, tools en professionaliteit – daadwerkelijk sturing te geven aan de implementatie en consolidatie van verandering. Een organisatie die zo’n verandering in hoog tempo weet door te voeren én te bestendigen, is in staat om concurrentievoordeel te pakken.
De respondenten waren zonder uitzondering werkzaam op het hoogste niveau, als lid van de raad van bestuur of vlak daaronder.

Onvermogen tot veranderen is bedreiging voor continuïteit van instellingen

De uitslagen van het onderzoek stemmen niet vrolijk. Van de 205 ondervraagde zorginstellingen blijkt slechts 9% in staat om de huidige turbulentie in de zorgmarkt om te zetten in concurrentievoordeel, lees: betere en/of efficiëntere zorg. Nog eens 24% is in staat om verandering ‘marktconform’ door te voeren. Daar tegenover staat 35% (71 instellingen) met een beperkte verandercapaciteit. En nog eens 32% (66 instellingen) heeft nauwelijks tot in het geheel geen verandercapaciteit.
Dat zijn – hoe je er ook naar kijkt – onthutsende cijfers: 67% van de zorginstellingen is niet in staat de permanente veranderingen in de zorg effectief het hoofd te bieden. Dat kan niet anders dan effect hebben op de kwaliteit van de geboden zorg. Daarnaast betekent het op de langere termijn een bedreiging voor de continuïteit van veel instellingen.

BDO roept politici op om na het moordende verandertempo van de afgelopen jaren, aan te sturen op een periode van bestendiging. Anders zou over enkele jaren wel eens de conclusie kunnen luiden dat met het badwater ook het kind is weggegooid. Tegelijkertijd moeten Nederlandse zorginstellingen niet langer wachten om te investeren in hun verandercapaciteit om zo hun concurrentievermogen te versterken.

Investeren zinloos zonder juiste basis

“Met name voor de raden van bestuur van zorginstellingen is er werk aan de winkel,” zegt Erik Schijvens, partner en veranderdeskundige bij BDO. “Zorginstellingen besteden nu miljoenen aan goed bedoelde, maar weinig effectieve initiatieven om de veranderende zorgmarkt het hoofd te bieden. Dit moet met inhuur van externe experts worden gecompenseerd, echter zonder een goede interne basis zijn dergelijke investeringen zinloos. Het is aan de raden van bestuur om te beoordelen of het midden- en hoger management voldoende in staat is de organisatie te inspireren en te mobiliseren voor verandering.”

Met name de essentiële leiderschapsfactoren scoren in het onderzoek ondermaats. “Instellingen investeren wel in IT en communicatiemiddelen, maar de basis – leiderschap en effectieve communicatie – ontbreekt. Zowel in het voorbereiden van de organisatie op verandering als bij het structureel doorvoeren ervan is meer daadkracht van het bestuur noodzakelijk,” zegt Frank van der Lee, partner en consultant binnen de BDO Branchegroep Zorg.

Ziekenhuizen scoren het slechtst

Van alle instellingen hebben ziekenhuizen de meeste moeite om de veranderingen bij te benen. Dat is opvallend, aangezien juist ziekenhuizen in de zorgsector vaak voorlopers zijn in de organisatieontwikkeling. Managers moeten meer aandacht besteden aan het concretiseren van strategische plannen, zo luidt het advies van BDO.
De ggz en gehandicaptenzorg scoren juist beter dan gemiddeld. In de Jeugdzorg worden er voldoende plannen voor verandering gemaakt, die onvoldoende worden uitgevoerd.

Het rapport besluit met het Verandermodel van prof. dr. Anton Cozijnsen. Verandercapaciteit is de backbone van elk verandertraject in organisaties. Het zijn de kwaliteiten of kenmerken van een organisatie die verandering vergemakkelijken of juist bemoeilijken; de remmers én de versnellers bij veranderen.

Rapport Verbeelden, verbinden, veranderen! BDO Zorg Onderzoek verandercapaciteit 2016, door Anton Cozijnsen, Frank van der Lee, Erik Schijvens, Joris Aalberse, Rik van Brederode, BDO, maart 2016: https://beroepseer.nl

Bijna zeven op de tien zorginstellingen zal de transitie niet succesvol doorstaan, BDO, 23 maart 2016: http://www.bdo.nl/nl/nieuws/paginas/onderzoek-bdo-bijna-zeven-op-de-tien-nederlandse-zorginstellingen-zal-de-transitie-niet-succesvol-doorstaan.aspx (Nieuwsbericgt is niet meer beschikbaar op site BDO)