Krijgt de wijkverpleegkundige een centrale rol in de nieuwe wijkaanpak?

Wat voor gevolgen de veranderingen in de zorg hebben voor de gemeente is voor velen niet helemaal duidelijk. Er doen allerlei verhalen de ronde, vooral in verkiezingstijd, die vaak een verkeerde voorstelling van zaken geven, of waarin de verkeerde conclusies worden getrokken. De redactie van Nieuwsuur zet in haar artikel Wijkverpleegkundige de ‘baas’? de feiten op een rij:

“De langdurige zorg gaat op de schop. Dat gaat gepaard met forse bezuinigingen op de budgetten. Er komen veel taken op het bord van de gemeente. Het kabinet stopt 200 miljoen euro in de terugkeer van de wijkverpleegkundige. PvdA-leider Samsom dicht haar nu al een centrale rol toe, maar heeft ze die ook?

Alle langdurige zorg voor mensen die thuis wonen verdwijnt uit de door het Rijk gefinancierde AWBZ. De dagbesteding en begeleiding gaan naar gemeenten met een budgetkorting van 25 procent, de verpleging/verzorging/wijkverpleging gaat naar de zorgverzekeraars met een korting van 15 procent. De gemeenten zijn nu al verantwoordelijk voor de huishoudelijke hulp. Het kabinet kort ook dat budget met 40 procent. Daarnaast is de toegang tot het verzorgingshuis grotendeels geschrapt.

Verkiezingsdebatten

De veranderingen in de langdurige zorg zijn ingrijpend. In de verkiezingsdebatten speelt de zorg dan ook een prominente rol. PvdA-leider Diederik Samsom moet zich keer op keer verweren tegen het verwijt dat de zorg door dit kabinet verschraalt. Tijdens het verkiezingsdebat bij Pauw en Witteman op 27 februari pareert Samsom die verwijten als volgt: “We gaan de zorg thuis bij mensen organiseren met een wijkverpleegkundige die weer de baas is, in plaats van haar manager. (…) Neem Venlo van PvdA-wethouder Ramon Testroote die al jaren op deze manier werkt. Hij heeft al het geld bij elkaar geveegd: WMO/AWBZ/ZvW. Je gaat naar een loket, je krijgt wat je nodig hebt, niet op basis van een formulier, maar op basis van de wijkverpleegkundige, die kijkt naar iemand en die tijd heeft voor een praatje als het nodig is. Hij kan het.”

Venlo

Nieuwsuur ging naar Venlo om met betrokkenen te praten: de wethouder, een wijkverpleegkundige en de zorgverzekeraar. Wat blijkt: in Venlo is de wijkverpleegkundige niet de ‘baas’ en alle budgetten zijn daar ook niet op een hoop bij elkaar geveegd. Dat kan wettelijk ook niet. In één wijk, Venlo-Oost, is de afgelopen drie jaar wel geëxperimenteerd in een pilotproject (VenloDroom) met een andere wijkaanpak. De bedoeling was dat de wijkverpleegkundige in een aantal gevallen meer ruimte zou krijgen om zelf te bepalen welke zorg iemand nodig heeft. Maar de verantwoordelijk projectleider vertelt Nieuwsuur dat het in deze pilot uiteindelijk nooit zover is gekomen. Het Centraal Indicatieorgaan Zorg (CIZ) bepaalde ook in deze pilot het recht op verpleging en verzorging en dus niet de wijkverpleegkundige.

Huis van de Wijk

Na de pilot is de gemeente Venlo verder gegaan met het ontwikkelen van een nieuwe wijkaanpak. In iedere wijk moet een ‘Huis van de Wijk’ komen. Op dit moment is er een aantal opgezet. Hier vinden activiteiten plaats voor buurtbewoners, voornamelijk georganiseerd door vrijwilligers. Verzoeken voor hulp en ondersteuning aan de gemeente worden er in behandeling genomen door het ‘sociale kernteam’. Dit team bestaat uit diverse professionals, afkomstig van de woningbouwcorporatie, schuldhulpverlening, maatschappelijk werk, jeugdzorg tot aan een wijkverpleegkundige. De wijkverpleegkundige zit 8 uur per week in dit wijkteam.

Na een aanvraag voor hulp en ondersteuning wordt een afspraak gemaakt met de burger. Een willekeurige professional uit het kernteam gaat dan op huisbezoek en voert een ‘keukentafelgesprek’ om te kijken of de aanvraag echt nodig is en wat de burger nog zelf kan doen en regelen via het eigen netwerk. En of de burger op een andere manier nog kan bijdragen en meedoen in de wijk. Daarna bepaalt het totale kernteam wat het ‘leef/zorgplan’ wordt. Pas als het echt nodig is komt professionele ondersteuning in beeld. De wijkteams gaan tot nu toe niet over het toekennen van lijfsgebonden zorg of verpleging. Het gaat nu om woningaanpassingen, trapliften, scootmobielen en verzoeken voor huishoudelijke hulp (WMO-zaken).

Buurtzorg

In de politieke debatten wordt de wijkaanpak die veel gemeenten, met sociale wijkteams, nu ontwikkelen vaak in één adem genoemd met Buurtzorg Nederland. Ten onrechte. Want Buurtzorg levert thuiszorg (lijfsgebonden zorg, verpleging en begeleiding) en doet dat in kleine zelfsturende teams met (wijk)verpleegkundigen en verzorgenden. Dat is iets anders dan de sociale wijkteams en buurthuizen die veel gemeenten nu opstarten. Buurtzorg Nederland oprichter Jos de Blok ergert zich aan de spraakverwarring. Wijkverpleegkundigen van Buurtzorg Nederland doen ook niet mee aan de wijkteams van de gemeente Venlo. De Blok: “Het gaat onnodig veel geld kosten omdat heel veel mensen met elkaar gaan overleggen. Veel mensen zullen lang moeten wachten voordat ze antwoord krijgen of hulp krijgen. Wijkverpleegkundigen gaan keukentafelgesprekken voeren terwijl ze hun tijd veel beter kunnen besteden aan zorgverlening.”

Participeren

Staatssecretaris Martin van Rijn wil in de wet laten vastleggen dat de wijkverpleegkundige straks moet participeren in het sociale wijkteam, om de “verbinding tussen zorg en welzijn te borgen”. In Venlo betekent participeren 8 uur per week keukentafelgesprekken voeren en vergaderen met andere professionals. Beroepsvereniging V&VN is hier niet enthousiast over. “Ik ben bang voor een nieuw indicatieorgaan, daar zitten we niet op te wachten”, zegt wijkverpleegkundige Marja de Leeuwerk van V&VN. “Ik ben bang dat al die specialisten in dat team wellicht de problemen groter gaan maken dan ze zijn.”

Extra wijkverpleegkundigen

Het kabinet investeert in totaal 200 miljoen euro in de terugkomst van de wijkverpleegkundige. Volgens de PvdA komen er maar liefst 5000 extra wijkverpleegkundigen bij. Waar zij vandaan moeten komen is tot nu toe een raadsel. Ze zitten niet thuis werkloos op de bank. Het afgelopen jaar zijn er maar 160 afgestudeerd. Een grote wervings- of omscholingscampagne is nog niet gestart. Vanaf 1 januari 2015 moet het nieuwe beleid met de wijkverpleegkundige als spil van start gaan”.

Zie Wijkverpleegkundige de ‘baas’?, Nieuwsuur, 17 maart 2014: https://tvblik.nl/nieuwsuur/17-maart-2014