Hoe de Eigen Kracht-filosofie zo makkelijk onteigend kon worden

Eigen-Kracht-conferenties plaveiden een tijdlang de weg voor radicale innovatie van het sociale domein. Politieke retoriek en pragmatisch opererende wijkteams hebben de vernieuwing echter de wind uit de zeilen genomen, constateren Pieter Hilhorst en Jos van der Lans op Sociale Vraagstukken in hun artikel Vernieuwing van Eigen Kracht-filosofie dreigt te vervliegen:

Stel je een bedrijf voor met een fors aantal laboratoria. In de labs worden steeds nieuwe manieren verzonnen voor hoe de fabriek aan de overkant van de straat kan werken. De nieuwe technieken worden ook uitgeprobeerd en getest. Een deel van de fabriek aan de overkant gaat dan voor even werken volgens de slimste nieuwe inzichten. Als uit de test blijkt dat de nieuwe werkwijze succesvol is, dan krijgt de bedenker van de innovatie een prijs. Hij wordt in het zonnetje gezet als een grote pionier. Met een beetje geluk wordt er ook nog over geschreven in kranten en op websites voor vakgenoten. De uitvinder wordt uitgenodigd op congressen. En daarna wordt de uitvinding voorzichtig teruggebracht naar het lab en in de kast gelegd. De fabriek gaat vervolgens weer over tot de orde van de dag. Dit fictieve bedrijf zou de hoon op zich laden van iedereen. Vernieuwing is dan een speeltje en geen middel om het verschil te maken.

Het sociale domein heeft veel weg van dit fictieve bedrijf. Overal in het land wordt driftig geëxperimenteerd. Zouden er gemeenten zijn waar geen pilot loopt? Deze drang naar vernieuwing en experiment is zonder meer waardevol. Maar een plan kan er op papier nog zo mooi uit zien, dat is geen garantie dat het ook werkt in de praktijk. Het is alleen wel de bedoeling dat als iets werkt, het ook navolging krijgt. Daar wringt geregeld de schoen. Hetty Linden van Volksgezondheid Utrecht (voorheen GG en GD Utrecht), en overheidsmanager van het jaar 2010, heeft wel eens gezegd dat ze alleen mee wilde doen aan pilots waarvoor bij succes ook geld beschikbaar komt om het op grote schaal toe te passen. Bizar genoeg is dat een tegendraads geluid.

Van laboratorium naar fabriekshal

Over één uitvinding in het sociale domein hebben wij de afgelopen jaren veel geschreven: de Eigen Kracht-conferentie. Bij zo’n conferentie krijgt een gezin dat in de sores zit de kans om met familie, vrienden en bekenden een eigen plan te maken om de problemen de baas te worden. Uit onderzoek in Amsterdam bleek dat met een eigen kracht-conferentie veel geld wordt bespaard omdat in veel gevallen dure uithuisplaatsing en onder toezichtstelling voorkomen kan worden. In Amsterdam is mede door de populariteit van de Eigen Kracht-conferenties het aantal uithuisplaatsingen en onder toezichtstellingen in een paar jaar gehalveerd. Die daling heeft ook te maken met een andere manier van werken bij Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam (nu Jeugdbescherming Regio Amsterdam), maar kan ook deels op het conto worden geschreven van de eigen kracht-conferenties.

In de loop der jaren zijn er in Nederland meer dan tienduizend conferenties gehouden. In de Wet op de jeugdzorg is zelfs een bepaling opgenomen dat een gezin, als de staat dreigt in te grijpen in dat gezin, de kans krijgt om een familiegroepsplan te maken. Het lijkt daarmee een fenomeen dat daadwerkelijk de sprong heeft gemaakt van laboratorium naar fabriekshal.

Vreemd genoeg neemt sinds de invoering van de Wet op de jeugdzorg en sinds de overdracht van de jeugdzorg aan de gemeenten, het aantal Eigen Kracht-conferenties drastisch af. Hoe kan dat?
Van der Lans en Hilhorst geven twee verklaringen.
Een eerste verklaring zou kunnen zijn dat het begrip Eigen Kracht besmet is geraakt. Eigen Kracht is een synoniem geworden voor eigen verantwoordelijkheid: burgers moesten meer zelf doen en minder leunen op de overheid. Eigen Kracht is een verplichting geworden en een synoniem voor: zoek het zelf maar uit.
Een tweede verklaring is dat sociale wijkteams de bureaucratiekritiek en de kritiek op de verkokering van Eigen Kracht hebben overgenomen met als gevolg minder behoefte aan Eigen Kracht-conferenties.

De conclusie aan het slot is dat de Eigen Kracht-filosofie effectief onteigend is en deels ingelijfd in een platgetreden politieke retoriek over eigen kracht/eigen verantwoordelijkheid en deels opgeslokt door sociale wijkteams, die bovendien overladen worden met allerhande spoedeisende ‘regelzaken’. De mensen om wie het ging zijn nooit eigenaar geworden van de Eigen Kracht-beweging. Er zijn mensen nodig om de beweging voor familiegroepsplannen nieuw leven in te blazen.

Lees het hele artikel Vernieuwing van Eigen Kracht-filosofie dreigt te vervliegen, door Jos van der Lans en Pieter Hilhorst, Sociale Vraagstukken, 15 september 2015: www.socialevraagstukken.nl

Zie ook het interview met Rob van Pagée, oprichter van de Eigen Kracht Centrale, over ontstaan van de Eigen Kracht-conferenties, participatie en samenredzaamheid van burgers, Blogs Beroepseer, 29 mei 2015: https://beroepseer.nl

U P D A T E

Er zijn meer belemmeringen voor de Eigen Kracht-conferenties, door Gert Schout, Sociale Vraagstukken, 19 september 2015: www.socialevraagstukken.nl