“De gezondheidszorg – en de ouderenzorg in het bijzonder – is een van de lastigste dossiers de komende regeerperiode. De betaalbaarheid, kwaliteit, toegankelijkheid en de beschikbaarheid van voldoende personeel komen de komende decennia sterk onder druk te staan. Tenminste, als we op de huidige voet door blijven gaan”.
Aan het woord is Henk Nies, voorzitter van de Raad van Bestuur van Vilans, kenniscentrum voor langdurende zorg. Hij vervolgt: “Veel beleidsdiscussies en ook het Regeerakkoord gaan eigenlijk over oplossingen, die geen echte oplossingen zijn: de eigen risico’s, de hoogte van de premies, de overheveling van AWBZ naar Zorgverzekeringswet en Wet Maatschappelijke Ondersteuning, scheiden wonen-zorg, de extramuralisering van de laagste zorgzwaartepakketten. Ze zullen vooral iets doen op de verdeling van de collectieve lasten en naar welke overheden de hete beleidsaardappel wordt doorgeschoven.

Bij ongewijzigd beleid zullen we de komende decennia tweeënhalf tot drie maal zoveel uitgeven aan ouderenzorg. We moeten het beleid dus echt over een andere boeg gooien. Beter nog, we moeten de praktijk omgooien en niet te veel op beleid wachten. De sleutel daarvoor ligt in het potentieel van de samenleving. Het Regeerakkoord laat dat potentieel zo goed als liggen, terwijl het groot is.

Eigen regie via coöperatie
Er zijn op dit moment tal van initiatieven waarin ouderen, groepen burgers in buurten of dorpen zelf de regie over hun bestaan en daarmee ook over hun zorg nemen. Ze richten coöperaties op die zelf onderlinge hulp en zorg regelen. En als zelf regelen niet mogelijk is, organiseren ze het professioneel, maar wel naar hun maatvoering. Niet die van professionals of beleidsinstanties. Dat is een radicale omwenteling. Initiatieven als de zorgcoöperatie Hoogeloon, Stadsdorp Zuid en tal van andere initiatieven krijgen overweldigende belangstelling uit het hele land. Dat zien we overigens ook in het buitenland. Zo werken in het Village to village network in de Verenigde Staten meer dan honderd communities samen onder het motto ‘together we have the power and means to design our own futures and keep control over our own lives’. Er blijkt een groot potentieel in de samenleving om elkaar te helpen. Niet alle zorg vraagt om een oplossing van betaalde krachten.

Maatschappelijke initiatieven
Naast deze initiatieven van onderop, zijn er ook grote maatschappelijke organisaties die dit principe ontdekt hebben. Zo werken partijen als de het pensioenfonds PGGM, de Rabobank, zorgverzekeraars Achmea en CZ samen in het initiatief We helpen. De nieuwe staatssecretaris van VWS is een van de initiatiefnemers.. Doel is om hulpvraag en informeel hulpaanbod bij elkaar te brengen. Veel mensen willen best iets voor een ander doen, maar willen zich er niet structureel op vastleggen. Omgekeerd, schromen veel mensen die hulp nodig hebben om die hulp te vragen: ‘vraagverlegenheid’. Deze grote landelijke partijen maken een infrastructuur om vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Een Marktplaats van de zorg!

Kleinschaligheid
Duidelijk is, dat kleinschaligheid op het niveau van wijken en dorpen een vereiste is: mensen moeten elkaar kennen en elkaar kunnen tegenkomen. Een groep landelijke spelers in de zorg heeft onder de noemer ‘Zorg in eigen hand’ het initiatief genomen om deze radicale verandering in de zorg te ondersteunen en verder vorm te geven, in al haar lokale variëteit: zorg in eigen hand.

Rol overheid
De vraag is nu wat moet een overheid daarmee? Allereerst moeten overheden (landelijk én lokaal) erkennen dat we een andere kant op moeten met het zorgdebat. Ze moeten niet alleen hun energie richten op gevechten met ziekenhuizen, medisch specialisten, huisartsen, zorgverzekeraars, patiëntenverenigingen, maar ook eens kijken naar wat burgers nodig hebben en vooral wat zij willen. En vervolgens die burgers daarin faciliteren. Dat kan heel eenvoudig zijn: zorgen dat er inloopcentra kunnen zijn, dat er mogelijkheden kunnen zijn voor sociëteiten voor ouderen, dat er goede woningen worden gebouwd, dat er fiscale regelingen komen die laagdrempelige semiprofessionele hulp stimuleren, dat er een technologische infrastructuur is die digitale contacten mogelijk maakt.

Denktank Zorg in eigen hand
Het gaat er niet om een uitgebreid subsidiebeleid te creëren. Belangrijk is het de kleine zetjes te geven die ruimte te bieden om uit te proberen en te leren, nu eens niet alleen voor professionals, maar vooral door burgers zelf. De denktank Zorg in eigen hand stimuleert het debat hierover. Zorg in eigen hand ziet de onhoudbaarheid van het huidige bestel en hekelt de improductieve discussies over het stelsel. Burgers, patiënten, mantelzorgers aan zet, en professionals en beleidsmakers in een gepaste ondersteunende rol. Het vraagstuk is zo groot dat je het kleinschalig moet oplossen!”

Oplossingen ouderenzorg liggen niet in systeemwijzigingen, Skipr, 20 november 2012: www.skipr.nl

Village to village network: www.vtvnetwork.org

We helpen: www.wehelpen.nl