Zin verzoet de arbeid. Arbeid en zingeving kunnen leiden tot een win-win situatie

Een groot deel van ons leven besteden we aan werken. Maar wat is de betekenis van werk? Hoe belangrijk is werken in ons leven? En hoe draagt werken bij aan het ervaren en verliezen van zin in ons leven? Deze vragen adresseerde Maroesjka Versantvoort in haar inaugurele rede bij de aanvaarding van haar ambt als bijzonder hoogleraar Arbeid en Zingeving aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in oktober 2022. Titel van de rede: Zin verzoet de arbeid; over arbeid en zingeving in een paradoxale samenleving.

Werk neemt in het leven van mensen en binnen de samenleving een belangrijke plek in. Je werk maakt deel uit van wie je bent. Het bepaalt mede je identiteit, je plek in de samenleving, hoe je je kunt ontwikkelen, geeft structuur en doel, en zorgt voor sociale contacten. Daarmee kan werk zingeving toevoegen aan het leven van mensen. Zeker nu de rol van religie afneemt, is voor sommige mensen werk inmiddels dé bron van zingeving in het leven. En neemt het de plek in die voorheen religie had.

“Voor driekwart van de Nederlanders is inhoudelijk leuk werk belangrijk”, aldus Maroesjka Versantvoort. “Werk waarin je jezelf kunt ontplooien of werk waarmee je anderen kunt helpen. Zelfs zo belangrijk dat de helft van de werkenden ook zou willen werken als dat niet meer zou hoeven voor het geld. Slechts een kwart zou in dat geval willen stoppen met werken”.

1,2 miljoen werkenden hebben last van burn-out

Zowel individueel als in de samenleving als geheel wordt er alleen steeds meer van betaald werk verwacht. Dit kan mensen onder druk zetten en ertoe leiden dat mensen vastlopen in hun werk, waardoor het tegenovergestelde van zingeving ontstaat. Gezien de huidige krapte op de arbeidsmarkt is de roep om meer uren te gaan werken. Daarmee komt het samenspel tussen zingeving en arbeid verder onder druk te staan. Want meer werken leidt niet automatisch tot meer zingeving. Sterker nog: voor sommige mensen kan de vraag om ‘meer, meer, meer’ juist tegengesteld werken, waardoor welzijn en gezondheid onder druk komen te staan. Uit onderzoek blijkt dat 1,2 miljoen werkenden in Nederland op dit moment last hebben van burn-outklachten en dit cijfer stijgt, zeker bij jongeren.

Win-win situatie

Maroesjka Versantvoort, die namens het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) de leerstoel aan de PThU bekleedt, stelt dat daar dan ook een belangrijke opgave ligt voor de samenleving. Het SCP verkent en verklaart hoe met onze samenleving en de kwaliteit van leven van mensen gaat. Daar zijn werk en zingeving belangrijke onderdelen van. Want met de juiste combinatie van zingeving en werk, door te streven naar werk en werkomstandigheden die zingevend zijn, kan een win-win-situatie gerealiseerd worden. Zowel voor het individu als voor de samenleving. Zingeving versterkt immers de positieve aspecten van werk en werk is een belangrijke bron voor zingeving. Mensen die zingeving ervaren in hun leven zijn actiever, gezonder, welvarender en gelukkiger.

Dé vraag voor de toekomst, en daarmee ook een van de centrale vragen binnen de leerstoel, is hoe deze win-win-situatie eruit ziet, hoe die te creëren valt en wat het vraagt van alle betrokkenen: werkgevers, werknemers, overheid én religieuze organisaties. Hierbij wordt vanzelfsprekend ook naar de andere kant van de medaille gekeken: hoe voorkomen we zinondermijnend werk of zinondermijnende aspecten van werk, en wat vraagt dit van alle betrokkenen?

Versantvoort geeft in haar oratie alvast aan dat werkgevers en andere organisaties, waaronder kerken en de overheid, in ieder geval aan zet zijn: “Als er bij bedrijven en organisaties meer aandacht komt voor zingeving, ontstaan er vermoedelijk minder gezondheidsproblemen en vallen er minder mensen uit”. Verder bepleit zij dat een hernieuwd perspectief nodig is op de betekenis van werk. Ook theologisch.

Oratie Maroesjka Versantvoort: Zin verzoet de arbeid. Over arbeid en zingeving in een paradoxale samenleving, Sociaal en Cultureel Planbureau, 14 oktober 2022: www.scp.nl/publicaties/publicaties/2022/10/14/zin-verzoet-de-arbeid

Hoe arbeid en zingeving tot een win-win situatie kunnen leiden, nieuwsbericht, Sociaal Cultureel Planbureau, 14 0ktober 2022: www.scp.nl/actueel/nieuws/2022/10/14/hoe-arbeid-en-zingeving-tot-een-win-win-situatie-kunnen-leiden