Zijn ambtenaren creatief? Over creativiteit en innovatie in de publieke sector

Volgens Glenn Houtgraaf zijn ambtenaren best creatief. Zij dragen innovatieve en bruikbare ideeën aan. Alleen, de wijze waarop de ambtenaren creatief zijn, verschilt wezenlijk van het beeld dat wij over het algemeen hebben van creatieve en eigenzinnige personen. Ambtenaren worden door het publiek bepaald niet getypeerd als creatief, maar eerder als rigide en stoffig.

Houtgraaf doet sinds oktober 2019 onderzoek naar ‘public sector creativity’ – creativiteit in de publieke sector. Hij is promovendus bestuurskunde aan de Radboud Universiteit. Met Peter Kruyen en Sandra van Thiel heeft hij d.m.v. systematisch literatuuronderzoek geanalyseerd hoe ambtenaren op de werkplek hun creatieve vermogens aanwenden voor innovatieve ideeën in de publieke sector. Creativiteit wordt beschouwd als de oorsprong van innovatie. Creativiteit in de publieke sector is in theorie niet gedefinieerd en er is nog onvoldoende onderzoek naar gedaan. Een definitie zou kunnen zijn: “ambtenaren die door toepassing van diverse methoden op nieuwe en bruikbare ideeën voor innovaties komen”.

Op Stuk Rood Vlees (SRV) – site voor politicologie en actualiteit – schrijft Houtgraaf: “Uit mijn onderzoek blijkt dat ambtenaren wel degelijk creatief zijn, maar dat deze creativiteit pragmatisch van aard is (in plaats van idealistisch) en dat dit eigenlijk juist wenselijk is gezien de taak van de publieke sector”.

Complexe uitdaging

In de dagelijkse praktijk genereren ambtenaren overwegend ideeën voor innovaties in de vorm van kleine aanpassingen en verbeteringen van bestaande diensten, zoals bijvoorbeeld het oplossen van problemen. Radicale ideeën voor innovaties die breken met de conventionele manier van werken komen daarentegen in mindere mate voor. Ambtenaren brengen met name stapsgewijs kleine veranderingen aan in plaats van grote, van te voren geplande, sprongen te maken. Maar, dat betekent niet dat ambtenaren geen radicale ideeën kunnen hebben. Uit door ambtenaren verzamelde gegevens betreffende hun creatieve ervaringen blijkt dat zij wel degelijk met radicale ideeën komen zoals de toepassing van blockchain, de anticipatie op vliegende auto’s en het aanwenden van neurale-netwerk technologieën.

Zou het wenselijk zijn als ambtenaren idealistischer, proactiever en radicaler worden in hun creativiteit? Houtgraaf: “Dat lijkt niet goed te passen bij de opdracht van publieke organisaties. We zouden dan verwachten dat ambtenaren ‘out-of-the-box’ denken in termen van creativiteit, maar ‘inside-the-box’ blijven in het kader van wettelijke, morele en budgettaire kaders. Dat is een complexe uitdaging voor ambtenaren waarbij zij tevens het risico lopen om buiten de lijntjes te kleuren met de negatieve gevolgen van dien”.

Kortom, de resultaten van het onderzoek wijzen erop dat ambtenaren niet altijd creatief zijn in de zin dat zij autonoom ideeën genereren; zij laten dit vaak aan anderen over. Het blijkt dat zij meestal creatief zijn in het vinden van alternatieve manieren om nieuwe ideeën toe te passen in de publieke sector.

Creativiteit is van belang

Creativiteit in de publieke sector is van belang en nodig om te komen tot optimalisering, uitbreiding en het waarborgen van de publieke dienstverlening. Creativiteit draagt bij tot bijvoorbeeld een snellere aanvraag van het paspoort, passende opvang voor asielzoekers of een gemakkelijke manier van betalen van boetes.

De literatuurstudie wijst, aldus Houtgraaf, ook op hiaten in de kennis over creativiteit in de publieke sector, waarvoor “we een onderzoeksagenda met belangrijke pistes voor toekomstig onderzoek opstellen. We vragen dat toekomstig onderzoek zich verdiept in idiosyncratische kenmerken van creativiteit in de publieke sector, de dynamiek van haar processen, en de soorten uitkomsten. Verder doen we methodologische suggesties over hoe we deze hiaten adequaat kunnen aanpakken”.

Downloaden rapport: Public sector creativity as the origin of public sector innovation: A taxonomy and future research agenda, door Glenn Houtgraaf, Peter M. Kruyen, Sandra van Thiel,  Public Administration 24 november 2021: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/padm.12778

Creatieve ambtenaren? door Glenn Houtgraaf, Stuk Rood Vlees, 29 november 2021: https://stukroodvlees.nl/creatieve-ambtenaren/

Website Glenn Houtgraaf: https://glennhoutgraaf.com

Afbeelding bovenaan is van Cdd20