Wijkverpleging lijdt aan gebrekkige beeldvorming. Betere verpleegkunde-opleiding brengt daar verandering in

Terwijl het werk van wijkverpleegkundigen veelzijdiger en uitdagender is geworden, kiezen relatief weinig hbo-verpleegkunde-studenten voor een baan in de wijk. Onderwijskundig onderzoek van promovenda Margriet van Iersel helpt hierin verandering te brengen.
De onterecht negatieve beeldvorming van de wijkverpleging is hardnekkig, leert het promotieonderzoek. Dat is een probleem, omdat de transities in de zorg juist om méér medewerkers in de wijkverpleging vragen.

Docent-onderzoeker Margriet van Iersel^*) promoveerde in november 2021 op het onderzoek Verpleegkundig onderwijs voor wijkverpleegkundigen. Volgens Van Iersel levert haar onderzoek veel informatie op die gebruikt kan worden om het onderwijs te verbeteren. Meer nog dan zij dacht, zijn er ‘misconcepties’ over de beroepspraktijk van verpleegkundigen.
Van Iersel in een interview met ZonMw – organisatie voor gezondheidsonderzoek en -innovatie: “Veel studenten denken bijvoorbeeld dat ze in de wijk vooral met oudere patiënten werken. Maar in het ziekenhuis zijn verreweg de meeste patiënten toch ook oud? En in de GGZ zou de emotionele belasting van het werk zo groot zijn. Maar wat denk je dan van de kinderoncologie?”

Samenwerken met mensen die om de cliënt heen staan

Het werk in de wijk is uitdagender en complexer geworden, ook omdat de visie op zorg veranderd is. Denk aan begrippen als zelfmanagement en samen beslissen. “Er is veel meer aandacht voor de vraag hoe je als wijkverpleegkundige jezelf overbodig kunt maken. Hoe kan je de cliënt helpen om beter voor zichzelf te zorgen? Met die enorme ‘diversiteit achter de voordeur’ vraagt dit veel van de wijkverpleging. Wijkverpleegkundigen bevinden zich op andermans terrein. Zíj moeten invoegen en echt samenwerken met mensen die om de cliënt heen staan”.

Beeldvorming hbo-v-studenten

Een belangrijk onderdeel van het promotieonderzoek van Van Iersel was de ontwikkeling van een vragenlijst om de beeldvorming van hbo-v-studenten over de wijkverpleging te kunnen onderzoeken. Over deze zogeheten SCOPE-vragenlijst publiceerde zij in 2018 een artikel in een internationaal tijdschrift. Ze is nog steeds verbaasd over de respons. “Er is wereldwijde belangstelling. Ik heb nu de Turkse en Chinese vertaling in mijn computer staan. Ook in Amerika en Australië wordt de lijst al gebruikt. Dit is de grootste spin-off van het onderzoek”.

Beroepsvoorlichting

Op basis van haar eigen onderzoek heeft Van Iersel concrete aanbevelingen voor hbo-verpleegkunde-opleidingen. Bijna meer nog dan gedacht, blijkt bijvoorbeeld dat studenten al bij het begin van hun opleiding vooral dat (onterechte!) beroepsbeeld van de ziekenhuisverpleegkundige voor ogen hebben. Een betere en vooral ook vroegere voorlichting kan daar iets aan doen, bijvoorbeeld bij de beroepsvoorlichting op middelbare scholen en tijdens de open dagen voor aankomende studenten.

Hogeschool van Amsterdam

Om meer studenten voor een baan in de wijk te motiveren, heeft de Hogeschool van Amsterdam het onderwijsprogramma aangepast. Er is bijvoorbeeld meer aandacht voor ‘rolmodellen’ uit de wijkverpleegkunde, tweedejaars studenten kunnen in een community care-week meelopen in een wijkteam en in het 3e jaar is er een nieuwe minor Complex Community Care. Daarnaast is vanuit het nieuwe opleidingsprofiel Bachelor Nursing 2020 ook landelijk gewerkt aan een nieuwe insteek van de opleiding hbo-v. De opleiding is nu meer gericht op de huidige transities in de zorg.

Leerwerkplaatsen voor de wijk

Ook voor thuiszorgorganisaties heeft Van Iersel adviezen. Zo kunnen de leerwerkplaatsen die in de ziekenhuissector al bestaan, ook voor aankomend wijkverpleegkundigen worden opgezet. “Studenten in de wijk missen peers, daar kunnen we meer oplossingen voor vinden”.  Ook een goede begeleiding tijdens de stage blijkt heel belangrijk. “Voor aankomend wijkverpleegkundigen moet er een balans zijn tussen voldoende veiligheid in de wijk én de uitdaging om een kick te ervaren als je alleen met een patiënt aan het werk bent”.

Meer en beter opgeleide studenten kiezen voor de wijk. Interview met onderwijskundige Margriet van Iersel, door Gonny ten Haaf, eindredactie ZonMw, januari 2022: https://publicaties.zonmw.nl/onderwijs/meer-en-beter-opgeleide-studenten-kiezen-voor-de-wijk/

Nursing education for community care – Effect of curriculum-redesign on students’ perceptions and choices in caregiving, met samenvatting in het Nederlands, door M. van Iersel, november 2021: https://dare.uva.nl/search?identifier=40fb4dc9-0844-453d-a057-42a8c1b01b25

^*) Naast onderzoeker is Margriet van Iersel werkzaam als hoofddocent bij de opleiding Verpleegkunde aan de Hogeschool van Amsterdam. Bovendien is zij programmacoördinator van de nieuwe master GGZ-Verpleegkunde.

Foto bovenaan is van Cade Martin