Wat zijn de consequenties voor werk en banen als machines voor ons denken?

Het digitale medium Social Europe (SE) heeft twee artikelen gepubliceerd over digitalisering en toekomst van arbeid: Robots won’t make us redundant en When machines think for us: consequences for work and place.
Voorspellingen over hoeveel banen er in de toekomst verloren gaan, lopen sterk uiteen. Het eerlijke antwoord is dat niemand precies weet hoe digitalisering zal uitpakken. Waar alle experts het evenwel over eens zijn, is dat arbeid van de toekomst zal verschuiven van routine naar meer creativiteit. Als gevolg hiervan zal het sociaal-transformatief arbeidspotentieel toenemen in plaats van afnemen. Dit biedt nieuwe kansen.

Goed werk blijft de basis van onze welvaart

Lars Klingbeil en Henning Meyer schrijven in Robots won’t make us redundant dat tegenwoordig in Duitsland het industriebeleid eindelijk op de agenda staat. Dat had al eerder moeten gebeuren. De rol van de staat in de economie is te lang te defensief geweest. Het mag niet de rol van de staat zijn om louter marktfalen te corrigeren, het gaat er eerder om zelf markten te creëren en het economische proces politiek vorm te geven. De samenleving mag niet ondergeschikt zijn aan de economie, vinden zij. Integendeel, de economie moet zich aanpassen aan de idealen van onze samenleving.

De beide auteurs betogen verder dat vernieuwing van de verzorgingsstaat of verbetering van het onderwijssysteem niet haalbaar is zonder meer werk en beter werk. Hoe kan het tekort aan kinderopvangplaatsen worden opgeheven zonder gemotiveerd personeel? Hoe kunnen we meer aandacht krijgen voor individuele behoeften op school zonder meer leraren? Hier is maar één antwoord op: het kan niet zonder meer en beter werk.

Renovatie op sociaal gebied profiteert van meer personeel met betere sociale vaardigheden. Het onderwijssyseem moet de creatieve en probleemgerichte vaardigheden van de toekomst sterker in beeld brengen.
Goed werk blijft daarom de basis van onze welvaart en een belangrijke maatstaf van de kwaliteit van ons leven. Als we werk blijven waarderen en het op een doelgerichte manier vormgeven, kunnen we onze samenleving verbeteren en ruimte maken voor samenhang en saamhorigheid met het oog op een nieuwe welvaart.

Proactief

Het is daarom tijd, aldus Lars Klingbeil en Henning Meyer, om in het publieke debat proactiever in te gaan op de betekenis van arbeid bij het vormen van een sociale toekomst. Het is de basis voor het beheersen van de grote uitdagingen van onze tijd en tegelijkertijd een concurrentievoordeel als de komende verandering in de wereld van arbeid op de juiste manier in de onderhandelingen wordt meegenomen.

Hausse aan publicaties

De bijdrage van Judith Clifton, Amy Glasmeier and Mia Gray gaat over de invloed van kunstmatige intelligentie en zelfdenkende machines op arbeid. Met welke gevolgen we te maken krijgen, weten we nauwelijks. De enige zekere manier om de invloed van kunstmatige intelligentie-technologieën niet te voorspellen, is technologisch determinisme.

Heeft kunstmatige intelligentie (Artificial Intelligence – AI) invloed op de manier waarop en de plaats waar we werken? In hoeverre verandert AI nu al fundamenteel onze relatie tot arbeid? In het afgelopen decennium is er een hausse geweest aan wetenschappelijke teksten, adviezen, rapporten en nieuwsartikelen over de mogelijke effecten van AI. Er werden zowel utopische als dystopische visies op de toekomstige werkplek ontwikkeld. Ondanks deze omvangrijke hoeveel publicaties blijft AI een raadsel, een nieuwe technologie. De gevolgen van invoering van AI voor de arbeidsstructuur worden nog maar ternauwernood beseft.

Antwoorden variëren enorm

Veel onderzoek heeft geprobeerd de vraag te beantwoorden of AI en automatisering zullen leiden tot massale werkloosheid. Afhankelijk van methode, aanpak en land, variëren de antwoorden enorm. De wetenschappers Frey en Osborne van de Universiteit van Oxford voorspellen dat tot 47 procent van de Amerikaanse banen een ‘hoog risico’ loopt op automatisering aan het begin van de jaren 2030. Een onderzoek door Arntz et al in opdracht van de OESO – Organisatie voor Economische Samenwerkingen Ontwikkeling – is daarentegen van mening dat dit percentage te pessimistisch is, aangezien slechts negen procent van de banen in OESO-landen automatiseerbaar is.

In hun artikel stellen de drie auteurs dat de invloed van AI op arbeid niet deterministisch is: het zal afhangen van een reeks kwesties, waaronder plaats, opleidingsniveaus, geslacht en, misschien wel het allerbelangrijkste, overheidsbeleid en bedrijfsstrategie

When machines think for us: the consequences for work and place, door Judith Clifton, Amy Glasmeier, Mia Gray, Social Europe, 14 mei 2020: www.socialeurope.eu/when-machines-think-for-us-consequences-for-work-and-place

Robots won’t make us redundant, door Lars Klingbeil and Henning Meyer, Social Europe, 14 mei 2020: www.socialeurope.eu/robots-wont-make-us-redundant

Social Europe: www.socialeurope.eu