Stand van zaken van de platformeconomie in de Europese Unie

Er is opnieuw onderzoek gedaan naar de platformeconomie in Europa. De resultaten staan vermeld in het rapport The platform economy in Europe – Results from the second ETUI Internet and Platform Work Survey. Het onderzoek is uitgevoerd in veertien lidstaten van de Europese Unie in het voorjaar van 2021 door European Trade Union Institute (ETUI), onafhankelijk onderzoeks- en opleidingscentrum van het Europees verbond van vakverenigingen.

De ETUI-enquête over internet- en platformarbeid is opgezet om de diverse vormen van digitale arbeid vast te leggen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen internetarbeid en platformarbeid. De eerste vorm omvat brede, digitale arbeid, de tweede wordt gemeten op basis van zowel een beschrijving van het soort werk als de namen van platforms die door de respondenten worden verstrekt. Door gebruikmaking van een op standaard kanssteekproeven gebaseerde onderzoeksmethode, is een schatting mogelijk van het aandeel internet- en platformwerkers en kunnen hun kenmerken worden vastgesteld. De resultaten van het onderzoek laten zien dat platformwerk nog steeds vrij zeldzaam is, maar dat internetwerk wel alomtegenwoordig is.

Uniforme ontwikkeling

Een interessante uitkomst is dat de prevalentie van internet- en platformarbeid in de veertien onderzochte Europese landen tamelijk gelijk is. Dat wijst op een uniforme ontwikkeling van dit soort werk in die landen. 17 procent van de beroepsbevolking heeft via internet gewerkt; 4,3 procent via een platform; 1,1 procent kan worden beschouwd als hoofdplatformwerker – dat wil zeggen 20 uur of meer per week werken of meer dan 50 procent van de inkomen verdienen via platforms. Geschat wordt dat er in de 27 landen van de Europese Unie in 2021 ongeveer 47,5 miljoen internetwerkers zijn, 12 miljoen platformwerkers en 3 miljoen hoofdplatformwerkers.

Internet- en platformwerkers verschillen in diverse opzichten van de offline beroepsbevolking. Zij zijn gemiddeld jonger, maar ze zijn niet overwegend mensen in de studentenleeftijd die wat bijverdienen. Ze zijn vaker hoog opgeleid dan degenen die nooit internetwerk hebben verricht. Dat geldt met name voor degenen die creatief, freelance werk verrichten.

Online-arbeid lijkt vooral een aanvulling te zijn op onzekere offline-arbeid en fungeert als een extra bron van inkomsten voor mensen met minder stabiele contracten. Dat geldt met name voor werk op locatie, en werk in transport- en bezorgsector. Clickwerk^*), verhuur en verkoop zijn over het algemeen de meest voorkomende werkzaamheden. De uren die aan online-werk worden besteed, lijken geen verband te houden met de uren aan offline-werk. Dat betekent dat mensen die economisch niet actief zijn op de traditionele arbeidsmarkt een vergelijkbaar aantal uren besteden aan platformwerk als degenen in loondienst of als zelfstandige werken.

Lage inkomsten

De inkomsten uit internet- en platformarbeid zijn zeer laag. Voor de grote meerderheid van werknemers vormt dit soort werk slechts een klein deel van hun totale inkomen. De laagste lonen zijn te vinden in clickwerk, waarmee de gemiddelde werknemer 50 euro per maand verdient, gevolgd door bezorging (100 euro) en transport (113 euro). Slechts een kleine groep – ongeveer 5 à 10 procent van de internet- en platformwerkers – verdient een aanzienlijk bedrag, met name via de verhuur van woonruimte, freelance-werk op afstand en transportwerk.

Het is met de thans beschikbare gegevens niet mogelijk vast te stellen in hoeverre dergelijke lage inkomsten het gevolg zijn van het feit dat de respondenten dit werk slechts als bijverdienste beschouwen of van de manier waarop de online-markt functioneert. In het licht van eerdere studies die wijzen op onvoldoende beschikbaar werk als een van de belangrijkste grieven onder platformwerkers en de hoeveelheid werk waarom wordt gevraagd, maar niet wordt vergoed door platforms, blijkt dat lage
verdiensten allesbehalve welkom zijn. Desondanks zijn die lage inkomsten geneigd een integraal kenmerk van de platformeconomie te worden, als er geen actie wordt ondernomen om de arbeidsvoorwaarden en de arbeidsomstandigheden te verbeteren.

Noot
^*) Zie video Wat is clickwork? Clickwerk uitgelegd in één minuut: https://www.youtube.com/watch?v=xkuls01e3LY

The platform economy in Europe – Results from the second ETUI Internet and Platform Work Survey (IPWS), door Agnieszka Piasna, Wouter Zwysen en Jan Drahokoupil, European Trade Union Institute, februari 2022: www.etui.org

The second ETUI Internet and Platform Work Survey Country tables, door Wouter Zwysen, Agnieszka Piasna en Jan Drahokoupil, European Trade Union Institut, februari 2022: www.etui.org

SER-verkenning: De platformeconomie biedt grote kansen maar ook meer risico, SER, Blogs Beroepseer, 20 oktober 2020: https://beroepseer.nl

The platform economy in Europe: www.etui.org/publications/platform-economy-europe