Hoe staat het er in Nederland voor met de zeggenschap van zorgprofessionals? Wat is er nodig om die zeggenschap binnen de eigen zorgorganisatie te vergroten? En wat is er nodig om zorgprofessionals en werkgevers hierin samen te laten optrekken?

Om daar inzicht in te krijgen, is van 26 september tot en met 24 oktober 2022 een peiling uitgezet door de samenwerkende partijen van het Landelijk Actieplan Zeggenschap en Veerkracht: de Beroepsvereniging van professionals in sociaal werk (BPSW) en de Vereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden, en de brancheorganisaties Zorg: de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN), de vereniging van Nederlandse zorgorganisaties ActiZ, de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU), de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en de Nederlandse Gezondheidszorg (GGZ)

Er reageerden 2653 zorgprofessionals op de peiling: verzorgenden, verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en begeleiders. Daarnaast reageerden 197 bestuurders, managers en HR-professionals (HR = Human Resources, ook wel personeelszaken)

Het versterken van professionele zeggenschap van zorgprofessionals draagt bij aan goede zorg voor patiënten en cliënten. En ook aan betrokken- en bevlogenheid, werkplezier en daarmee behoud van zorgprofessionals.

De uitkomst

Zeggenschap op organisatieniveau wordt met een 5, een onvoldoende, beoordeeld. Zorgprofessionals beoordelen de kwaliteit van zeggenschap op individueel niveau met een 6 en op teamniveau met een 6,2. Zeggenschap op organisatieniveau wordt met een 5, een onvoldoende, beoordeeld. Bestuurders, managers en HR-professionals schatten de door zorgprofessionals ervaren kwaliteit van zeggenschap significant hoger in dan hoe zorgprofessionals de kwaliteit van zeggenschap zelf ervaren. Bestuurders, managers en HR-professionals zonder achtergrond in één van de zorgberoepen schatten de door zorgprofessionals ervaren kwaliteit van zeggenschap daarbij significant hoger in dan hun collega’s mét deze achtergrond.

De Top 5

Zowel zorgprofessionals als bestuurders, managers en HR-professionals zijn het erover eens op welke onderwerpen als eerste moet worden ingezet om zeggenschap te versterken: het personeelstekort, de positionering van de beroepsgroep in de organisatie, het rooster, verbeteren van zorg, administratie en registratie.

In de peiling werd aan zorgprofessionals gevraagd om op een aantal onderwerpen aan te geven hoe zij nu zeggenschap ervaren en hoe zij dat wensen: geen betrokkenheid, meepraten, meebeslissen of eindverantwoordelijkheid. De belangrijkste onderwerpen om over mee te beslissen zijn volgens zorgprofessionals: het personeelstekort en de inrichting van de beroepspraktijk/werkomgeving. Hoewel deze onderwerpen buiten de top 5 van de bestuurders, managers en HR-professionals vallen, worden ze ook door hen belangrijk gevonden. Onderwerpen die door allen in de top 5 zijn opgenomen: positionering van de beroepsgroep in de organisatie, ontwikkelingen in de zorg, ontwikkelingen in de zorgvraag en aanschaf van nieuwe materialen of hulpmiddelen.

Meedenken en meer waardering voor inbreng en beroep

In de dagelijkse praktijk worden belemmeringen ervaren om de zeggenschap van zorgprofessionals te vergroten. Allereerst geven beide groepen aan dat er (te) weinig tijd en ruimte is. Zorgprofessionals ervaren een sterke hiërarchie en vinden dat het management vooral top-down besluiten neemt. Hierbij wordt genoemd dat zeggenschap onvoldoende wordt gestimuleerd.

Zorgprofessionals willen een werkomgeving waarin ze de ruimte krijgen om te groeien en mee te denken en waarbij hun inbreng wordt gewaardeerd. Bestuurders, managers en HR-professionals benoemen in de peiling dat zorgprofessionals niet op de hoogte zijn waarover zij zeggenschap (kunnen) hebben. Zij geven aan dat deze informatie niet goed genoeg wordt verspreid. In combinatie met de hiërarchische cultuur, zorgt dit volgens hen voor een barrière voor zorgprofessionals om het gesprek aan te gaan over de grotere kwesties binnen de organisatie.
Zorgprofessionals, bestuurders, managers en HR-professionals zijn het er verder over eens dat er meer waardering van het beroep en salaris nodig is

Focusgroepen en verder uitdiepen

De resultaten van de peiling geven aanleiding om aspecten van deze peiling verder uit te diepen. Van november 2022 tot januari 2023 houdt het actieplan hiervoor focusgroepen met zorgprofessionals, managers en bestuurders. De uitkomsten van deze peiling, de resultaten uit de focusgroepen én de bevindingen uit de gesubsidieerde lokale actieplannen om zeggenschap van zorgprofessionals te versterken, gebruikt het actieplan om een visie op zeggenschap en een roadmap (hoe daar te komen) uit te werken. Deze visie en roadmap worden in 2023 opgeleverd.

Downloaden rapport Peiling zeggenschap in de zorg, Landelijk Actieplan Zeggenschap en Veerkracht, december 2022: https://beroepseer.nl

Landelijk actieplan zeggenschap: www.actieplanzeggenschap.nl