De beste kant van u als ambtenaar
Oproep voor u?
Joris Luyendijk verzamelde verhalen van ruim tweehonderd mensen die werkten in het financiële centrum in Londen. Hij doet daar verslag van en spreekt van een “blauwdruk voor korte termijn denken”. Hij citeert een vrouw die op haar werk bij de bank terugkijkt : “Maar de echte les was hoe snel je jezelf kunt kwijtraken, hoe makkelijk je de slechtste versie van jezelf wordt”.1 Op zijn lezingentournee door ons land krijgt hij van zijn publiek signalen dat dit niet alleen speelt in de bancaire sector. Reacties van zijn toehoorders die werkzaam zijn in scholen, ziekenhuizen, bedrijven en overheden: “De bezieling is uit ons werk, de waarde ervan gaat verloren”. “Veel mensen doen het gewoon zonder moraal”. “Het a-morele systeem leidt tot immorele uitkomsten”.2
Hoe ervaart u dat? Krijgt u de ruimte om uw eigen deskundigheid in te zetten? Om bij te dragen aan datgene waarvoor u zich verantwoordelijk voelt en om uw persoonlijke betrokkenheid tot uiting te brengen? Kunt u de beste kant van uzelf laten zien in uw werk? Wij verzamelen de verhalen van werkers in de publieke sector. Deel ons uw ervaringen mee. Positieve én negatieve. We gaan graag met u in gesprek en zorgen voor een vertrouwelijke behandeling. We komen in deze rubriek terug op wat u ons meegeeft: ons doel is inzichten en inspiratie te bieden voor Goed Ambtenaarschap, een schets van de beste versie van een ambtenaar.
Stuur naar h.wilmink@beroepseer.nl
Morele aspecten van de ambtelijke professie
De ambtenaar werkt voor een overheid die algemene belangen afweegt voor de samenleving, en aan burgers rechten oplegt en plichten toekent. Als die ambtenaar het niet goed doet kan de burger niet naar een ander gaan voor dezelfde voorziening. Vandaar dat bij dit werk een aantal bijzondere waarden aan de orde zijn die in acht genomen moeten worden, zoals: rechtmatigheid, rechtsgelijkheid, onafhankelijkheid.
Wij willen geen ambtenaren zonder een behoorlijk rechtsstatelijk en democratisch besef.
De aandacht voor dit soort ambtelijke kernwaarden neemt toe. In de literatuur en in de discussies over de overheid. De minister van Binnenlandse Zaken wil een aantal van die ambtelijke kernwaarden vastleggen in een Statuut. Maar we zien ook dat in ambtelijke organisaties de flexibilisering zijn intrede doet, en dat sterk op korte termijn resultaat en op efficiency wordt gestuurd. Die eenzijdige oriëntatie kan ertoe leiden dat deze doelen voorrang krijgen boven de bestuurlijke gedragsnormen die zijn opgesteld voor de behartiging van het algemeen belang.3
Dat geldt overigens niet alleen voor publieke organisaties zoals Joris Luyendijk in zijn eerdergenoemde boek liet zien.
Wilt u uw ervaringen delen? Stuur ons een mail: h.wilmink@beroepseer.nl
Moraliteit onder druk?
De kritiek op de overheid is van alle tijden. Die kritiek op zich is geen reden tot zorg. Die is onvermijdelijk, en het is juist de kracht van ons stelsel dat die zo goed dóórkomt. Maar een ambtenaar moet wel iets met die kritiek. Bieden we als ambtenaar wel genoeg vóórwerk om iets goed te doen, en genoeg wéérwerk als het niet goed lijkt te gaan?
We lezen veel over grove integriteitsschendingen door de overheid, haar bestuurders en haar ambtenaren. Dan doel ik nog niet in de eerste plaats op fraude en corruptie maar op het schenden van publieke waarden bij de taakoefening door de overheid.
Enkele willekeurige voorbeelden, uit deze zomer (2015) en op drie overheidsniveaus
Europees: In het begin van de zomer van 2015 hebben we te maken met de massale verdrinkingsdood van vluchtelingen. Elisabeth Collett, directeur van het Migration Policy Institute , een denktank in Brussel, zegt hierover in het AD: “In die maanden is wel bewezen dat de afwezigheid van een reddingsmissie het aantal overstekers in ieder geval niet heeft verminderd”. En volgens andere ingewijden (ambtenaren?) : “De cynische opzet, aldus Brusselse ingewijden, was het aantal vluchtelingen terug te dringen door de risico’s groter te maken…..” Was het voorkómen van een ‘aanzuigende werking’ een verborgen beleidsmotief van de eerdere bezuinigingen op de reddingsmissies?
Nationaal: De SVB bedingt bij een cliënt (een woonzorgcentrum in Deurne) geheimhouding (en positief gestemde berichten) over de nog resterende manco’s bij de uitbetaling van Persoons gebonden budgetten, in ruil voor een snelle betaling van het geld. Heeft hier de loyaliteit aan de politiek of de organisatie een kernwaarde als de “eerlijke en rechtmatige behandeling van cliënten “ verdrongen?
Op 25 augustus jl. bracht de ombudsman een rapport uit met de veelzeggende titel: “Pgb-trekkingsrecht en de (niet) lerende overheid”.
Er zijn meerdere oorzaken die de herziening van het Pgb stelsel tot een drama gemaakt hebben, de belangrijkste staat wel in het volgende citaat: “ Maar door gedurende de voorbereiding de nadruk steeds meer op fraudebestrijding te leggen … leek het perspectief van de burger zich gaandeweg het proces te hebben verlegd naar het eigen systeem.”4
Lokaal: Bij de uitvoering van de decentralisaties in de zorg heeft de rechter meermalen geconstateerd dat onrechtmatig is gehandeld, omdat geen behoorlijk onderzoek is gepleegd naar de omstandigheden van de cliënt. Hebben ambtenaren hier voldoende geprobeerd om te handelen volgens dit algemene beginsel van behoorlijk bestuur?
In al deze gevallen vervullen ambtenaren een cruciale rol. Krijgen zij wel voldoende ruimte om hun rol als vakman of vakvrouw te vervullen en nemen zij wel voldoende verantwoordelijkheid om dat te doen?
Hoe gaan bestuurders en managers daarmee om?
Reageer
Hoe ervaart u dat? Krijgt u de ruimte om uw eigen deskundigheid in te zetten? Om bij te dragen aan datgene waarvoor u zich verantwoordelijk voelt en om uw persoonlijke betrokkenheid tot uiting te brengen? Kunt u de beste kant van uzelf laten zien in uw werk? Wij verzamelen de verhalen van werkers in de publieke sector. Deel ons uw ervaringen mee. Positieve én negatieve. We gaan graag met u in gesprek en zorgen voor een vertrouwelijke behandeling. We komen in deze rubriek terug op wat u ons meegeeft: ons doel is inzichten en inspiratie te bieden voor Goed Ambtenaarschap, een schets van de beste versie van een ambtenaar.
Stuur naar h.wilmink@beroepseer.nl
Hans Wilmink heeft een langjarige ervaring als ambtenaar bij het ministerie van BZK. Hij ging in 2013 met pensioen. Voor de Stichting Beroepseer treedt hij op als voortrekker en begeleidt hij Goed Werk-trajecten.
Noten
1 Luyendijk Joris. Dit kan niet waar zijn. Onder bankiers. Uitgeverij Atlas Contact. Amsterdam/Antwerpen.
De citaten vindt u op de pagina’s 119 en 161
2 Stevo Akkerman in Trouw 28 april 2015, Het amorele systeem waarin wij leven.
3 Deze waarschuwing klinkt ook in een case study naar de moderniseringen bij de Zwitserse en Canadese overheid: “Results take precedence over the administrative standards that defend the public interest”. Caron, Daniel J. and David Giauque. Civil servant identity at the crossroads: new challenges for public administrations. https://beroepseer.nl
4 Algemeen Dagblad 21 april 2015, pag. 3 (Frans Boogaard) en pag. 5 (Hans Van Zon en Karlijn van Houwelingen)
5 ‘Pgb geld in ruil voor geheimhouding’. Adri Vleugels, NOS.nl