Eind januari 2014 is de tweede Staat van de Ambtelijke Dienst – STAD – verschenen. De eerste dateert van december 2011. De STAD is een kritische, kwalitatieve analyse van de staat waarin de ambtelijke dienst zich bevindt. Aan de orde komen grote thema’s zoals de arbeidsmarkt, de arbeidsvoorwaarden, de arbeidsproductiviteit, het management, de medezeggenschap, de kwaliteiten, de ambtenarenstatus. Doel is het inzicht in de ambtelijke dienst te vergroten en na te gaan waar verbeteringen mogelijk en gewenst zijn. Onbekend maakt onbemind, is iets dat zeker voor ambtenaren opgaat, en daar wil de STAD-reeks wat aan doen. Door de periodieke verschijning van de STAD is het bovendien mogelijk trends te zien.

De STAD is een gezamenlijk initiatief van de Albeda Leerstoel, de Ien Dales Leerstoel, Leerstoel Comparative public sector en Civil Service Reform en Leerstoel Onderwijsarbeidsmarkt. De leerstoelhouders schrijven samen met andere experts uit de wetenschap en de praktijk. Naast een analyse doen de schrijvers aanbevelingen.
Zij hebben allen een bijzondere relatie met de arbeidsorganisatie van de publieke sector en hebben vanuit die positie een bijdrage geleverd. Vervolgens is gezocht naar experts voor aanvullende bijdragen.

De uitgave kent deze keer twee soorten bijdragen: een wat langere uiteenzetting, met veel informatie en bronvermeldingen. En wat kortere, meer essayistische bijdragen waarin een bepaalde stelling wordt ingenomen. In aanvulling hierop is een serie tweegesprekken opgenomen met mensen die in de overheidsorganisatie een belangrijke rol spelen. Daarmee wordt een relatie gelegd met de praktijk. Aan het woord komen Ronald Plasterk, minister van Binnenlandse Zaken; Jantine Kriens, voorzitter directieraad Vereniging van Nederlandse Gemeenten; Corrie van Brenk, voorzitter Abvakabo FNV; Peter Veld, directeur-generaal Belastingdienst; Maarten Ruys, gemeentesecretaris Groningen, en Eileen van Kesteren, voorzitter van Jongerenambtenarennetwerk FUTUR.

Ambtelijke dienst in zwaar weer: 44 procent ambtenaren vreest baanverlies

Het zijn lastige tijden voor ambtenaren. Het sociale klimaat in de publieke sector is kil en grijs. Er wordt veel bezuinigd en afgeslankt. In de meeste sectoren zijn de lonen bevroren. De afslanking van de ambtelijke diensten is ondanks wat daarover soms wordt beweerd, aanzienlijk. Wel lijkt het alsof in de uitvoering meer wordt afgeslankt dan in het beleid. Er bestaat bij ambtenaren veel vrees, voor het verliezen van hun baan, 44 procent is hier bang voor. De jonge instroom is voorts sterk afgenomen waardoor verdere vergrijzing onontkoombaar is. De kwaliteit van de ambtelijke dienst kan onder druk komen te staan, zeker als er wel wordt bezuinigd en afgeslankt maar het takenpakket niet kleiner wordt. De politiek-ambtelijke verhoudingen komen meer en meer onder druk te staan waarbij ook een groei van de politieke bemoeienis met topbenoemingen is waar te nemen. Kortom: uit de STAD komt een tamelijk zorgelijk beeld naar voren als het gaat om de ontwikkelingen in de ambtelijke dienst.

Ondanks de somberheid houden de mensen die werken in de publieke sector zich bijzonder rustig. “De ambtenaar is uiterst loyaal, ze zijn trots op hun werk maar dat kun je niet eindeloos op de proef stellen. Het begint nu ook wat te gisten”, meent Corrie van Brenk. Wat betreft de instroom van jongeren is minister Plasterk weinig hoopgevend: “Er wordt gedaan wat kan, maar dat is om budgettaire redenen beperkt”.

Staat van de Ambtelijke Dienst – Hoe staan de ambtenaren er anno 2013 voor? uitgave CAOP, 284 p., december 2013:  https://beroepseer.nl