In de Australische staat Nieuw-Zuid-Wales wordt momenteel de laatste hand gelegd aan een nieuwe aanpak ter bevordering van ethisch gedrag en integriteit in de publieke sector. Graeme Head van de Public Service Commission vertelt aan Harley Dennette van The Mandarin, een online platform voor leidinggevenden in de publieke sector, hoe de nieuwe gids met de titel Behaving Ethically elke ambtenaar moet helpen bij zijn werk. De nieuwe gedragsregels zijn opgestuurd naar ministeries en overheidsinstellingen en toegevoegd aan interne introductieprogramma’s en opleidingen voor leidinggevenden.
Er heerst enige opwinding over het effect van de nieuwe aanpak die gebaseerd is op goed onderzoek naar de manier waarop ambtenaren zich dienen te gedragen in allerlei verschillende situaties. Op 7 en 8 mei 2015 is er een grote conferentie over ethiek en leiderschap in de publieke sector in Sydney voor topbestuurders, managers en ambtenaren van overheid en publieke sector alsmede academici: Ethics and Leadership in the Public Sector Conference.

Terug naar de basis

In de huidige tijd is er veel belangstelling voor dit onderwerp, zegt Head. Maar tot voor kort was er niemand die de verantwoordelijkheid nam en de sector uitdaagde zich te buigen over waarden en ethische kwesties. Maar, in plaats van nieuwe regels en wetten in te voeren, is de commissie teruggegaan naar de basis: Zijn ambtenaren op de hoogte van de grondbeginselen van het ‘Westminstersysteem’^*), anders gezegd: van de betekenis van het principe van het algemeen belang? Head zegt dat hij ambtenaren van de publieke sector wilde helpen nadenken over de grondbeginselen om met argumenten in staat te zijn aan voorkomende situaties het hoofd te bieden:
“In onze tijd hebben mensen die in aanraking komen met openbare diensten een zeer gevarieerde achtergrond. Belangrijk is te erkennen dat mensen een verschillend niveau van begrip hebben van de kenmerken van ons systeem. Als we willen dat mensen begrijpen hoe ze zich behoren te gedragen, dan begint dat met waardering van de manier waarop ons systeem werkt”.

Een verfrissende manier van discussiëren

De gids is meer dan een gedrukt document en in eerste instantie bedoeld als een online te raadplegen bron. Head zou graag zien dat de gids ambtenaren helpt bij het vinden van een weg in situaties op het werk; vandaar ook de gegeven voorbeelden van verschillende situaties. Al met al nodigt de gids uit tot een verfrissende manier van discussiëren over ethisch gedrag van ambtenaren in de publieke sector.
Heads commissie had het St. James Ethics Centre opgedragen een lijst te maken van ethische onderwerpen, beleidsregels en controlesystemen in de sector en aan de hand daarvan huidige problemen te definiëren zoals afmattende reorganisaties, tegenstrijdige boodschappen vanuit de leiding, gedemoraliseerd raken van slecht presterend management, druk bij besluitvorming en ondoorzichtige invloeden.

De nieuwe gids is gemaakt om werknemers te helpen dit soort situaties het hoofd te bieden. Ze zijn opgenomen in een overzicht, de People Matter employee survey dat vooral georiënteerd is op cultuur en moraal.
Context is alles, vindt Head, en cultuur speelt een grote rol in de manier waarop werknemers voldoen aan de verwachtingen: “De manier waarop mensen hun verplichtingen interpreteren kan niet los worden gezien van de cultuur en het klimaat van de organisatie. Een groot deel van de steun aan mensen bestaat erin hun te helpen bij het voldoen aan de eis om ethisch te handelen. Dat schept een klimaat in organisaties dat nuttig is voor het soort gedrag dat we vandaag de dag vaak tegenkomen in zogeheten open culturen waarin men vrij kan spreken.

Ondergravende processen in een cultuur hebben niet alleen invloed op productiviteit en prestaties, maar ze scheppen ook het klimaat waarin ze ondergraafd worden… De eisen die je stelt aan mensen moeten helder zijn, je moet ze begrijpen, maar we moeten ook onze inspanningen richten op het creëren van organisaties die via de wijze waarop ze kwesties benaderen een omgeving vormen die mensen aanmoedigt juist te handelen. Dat is breder dan je alleen richten op de juiste beleidslijnen en regels”.

Tatstbare verbetering

In wezen hebben Head en zijn commissie een stuk gereedschap ontworpen voor ambtenaren en andere werknemers in de publieke sector om zichzelf mee bedienen. Het gereedschap is niet bedoeld voor de ICAC, de gevreesde onafhankelijke staatscommissie tegen corruptie, de ombudsman en andere controlerende instanties om daarmee tikken uit te delen, hoewel zij wel geraadpleegd zijn bij het bepalen van de moeilijkste situaties en beslissingen. Veel van de in de gids beschreven situaties zullen nooit van toepassing zijn op controlerende instanties, bijvoorbeeld hoe om te gaan met de druk bij het adviseren van ministers.

In februari komt Head met de eindversie van de nieuwe ethische gedragscode voor ambtenaren in de publieke sector van Nieuw-Zuid Wales. Zijn conclusie: “Het is een tastbare verbetering van de robuustheid van het systeem in Nieuw-Zuid Wales”.

^*) Westminstersysteem – het democratische parlementaire systeem volgens het politieke model van Groot-Brittannië. Het Australische politieke systeem is hierop gebaseerd.

Framing ethics from good principles: Graeme Head’s new guide, door Harley Dennett, The Mandarin, 30 januari 2015: www.themandarin.com.au

Behaving Ethically: a guide for NSW government sector employees, Public Service Commission: www.psc.nsw.gov.au

Employment Portal van Nieuw-Zuid Wales, Public Service Commission: www.psc.nsw.gov.au