Jeroen Pepers schrijft regelmatig een blog over met zijn werk verband houdende thema’s. Hij is directeur van de Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds (A+O fonds) Gemeenten, opgericht in 1993 door de sociale partners in deze sector. Het fonds bevordert en ondersteunt vernieuwende activiteiten in de sector op het gebied van arbeidsmarkt en personeelsbeleid.
In een serie van drie artikelen schreef hij over “de overheid verandert, de professional verandert mee” en liet hij zijn gedachten gaan over hoe de overheid in het jaar 2063 zal functioneren. In zijn blog Ruimte voor de professional schrijft hij dat… “het tijd- en plaatsonafhankelijk werken ervoor zorgt dat medewerkers meer buiten het gezichtsveld van het management werken en dat de digitalisering leidt tot plattere organisaties met minder management. Toch worstelen veel organisaties ermee? Waarom is dat zo?”, vraagt Pepers zich af.

Zijn antwoord: “De worsteling wordt in mijn ogen veroorzaakt door het onvermogen van organisaties om heersende sturingsparadigma’s aan te passen. Dat is geen onwil van het management, het is eerder handelingsverlegenheid. Men weet niet hoe.

Kern van de worsteling ligt in het ‘oprakelen’ van de vraag ‘waartoe’ de professional zijn werk doet. De professional heeft meer ruimte nodig om zijn professie uit te kunnen oefenen, zijn toegevoegde waarde te kunnen leveren. Dat raakt het raison d’etre van de organisatie, het ‘waartoe’. Wouter Hart heeft daar recent een heel aardig boek over geschreven (met als titel ‘Verdraaide organisaties’). Het “waartoe” van de organisatie staat vaak niet centraal bij de managementsystemen. Er wordt vanuit systemen naar binnen geredeneerd en niet vanuit het “waartoe” naar buiten toe. Het “waartoe” van een school is bijvoorbeeld het leren van een kind. De performance van de docent die dat leren in gang zet en stimuleert, is waar het binnen de schoolorganisatie om zou moeten gaan. Alle systemen en management die deze performance frustreren, zouden moeten worden aangepast. Toch gebeurt dat niet en blijven systemen onnodig een beroep doen op professionals. Let wel: systemen zijn niet ‘slecht’ of ‘goed’, ze moeten alleen de performance van de professional ondersteunen of versterken. Gesprekken over de ruimte van de professional raken precies dit punt en confronteren het management ermee.

Geen resultaatsturing zonder sturing op waarden

In het verlengde van de ‘waartoe’-vraag, liggen de doelen van de sturingsmethodes. Veel organisaties kiezen daarbij voor resultaatsturing. Ook vaak als antwoord op het tijd- en plaatsonafhankelijk werken. Een ongelukkige keuze volgens mij, als het tenminste daarbij blijft. Resultaatsturing is een prima aanpak maar dan wel graag in combinatie met sturing op waarden. Veel professionals komen in situaties waarbij resultaat maar een uitkomst is en het proces van groot belang voor relaties en andere (toekomstige) resultaten. Je kunt politieagenten bijvoorbeeld wel aansturen door een x-aantal bonnen te eisen in een periode maar als dezelfde agenten de burgers nodig hebben voor andere organisatiedoelen, is het de vraag of dit sturingsmodel effectief is.

De benoemde resultaten waarop gestuurd wordt, vragen om een directe verbinding met de bovengenoemde “waartoe” en “performance”. Het is die performance die je wilt versterken met je resultaatsturing om daarmee het waartoe van je organisatie dichterbij te halen. Voor veel publieke organisatie is bijvoorbeeld het ‘waartoe’ niet altijd in een reeks van concrete resultaten te benoemen. Dat betekent dat er een groot gebied over blijft waar de professional keuzes in maakt in de praktijk van alledag. Het is precies op dit gebied dat begrippen als “vraaggericht werken” of, bij ambtenaren, “betrokkenheid van de burgers” een invulling krijgen in de praktijk door de keuzes van de professional. Van belang dus, maar niet ‘vast te timmeren’ in reeksen SMART-geformuleerde resultaten. Ruimte voor de professional vraagt dan ook om het uitdragen van waarden door de organisatie.

Welke waarden? Bij elke performance van een professional zijn er prestaties en risico’s. De professional maakt in de waan van alledag keuzes die prestaties verbeteren of verkleinen en risico’s vergroten of verkleinen. Waarden vanuit de organisatie kunnen de professional helpen om deze keuzes te maken. Zoals waarden als ‘zorgvuldigheid’, ‘integriteit’ maar ook ‘klantvriendelijkheid’ of ‘vraaggerichtheid’.

De vraag naar ruimte door de professional roept een fundamentele heroriëntatie op bij het management op hun sturingsparadigma’s. Dat zorgt voor een worsteling en handelingsverlegenheid. Een worsteling die het management tot een goed einde moet zien te brengen. Want de werkelijkheid van de professional wacht niet op u, manager”.

Ruimte voor de professional, blog van Jeroen Pepers, 9 oktober 2013: http://jeroenpepers.wordpress.com (Website is opgeheven).

U P D A T E

De Verenigingsprofessional – Balanceren op inhoud, proces en relatie: https://deverenigingsprofessional.weebly.com/