Over het gebruik van voorzieningen in het sociaal domein: Jeugdwet, Participatiewet en Wmo

Gemeenten bieden binnen het sociaal domein hulp vanuit de Jeugdwet, Participatiewet en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). In de periode 2015-2019 is vooral een stijging te zien in het gebruik van voorzieningen binnen de Wmo en de Jeugdzorg, zo blijkt uit het rapport Voorzieningen in 3D van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Deze voorzieningen worden gebruikt door de kwetsbare groepen waarvoor ze bedoeld zijn. Tegelijkertijd zijn niet alle kwetsbare mensen in beeld bij gemeenten, terwijl zij soms wel hulp nodig hebben. Het SCP ziet ook groter aandeel van multi-gebruik huishoudens: de groep huishoudens waarbinnen meerdere problemen zich opstapelen en die daarom extra risico loopt.

In de recente evaluatie Sociaal domein op koers concludeerde het SCP dat na 5 jaar de doelstellingen van de decentralisaties nog niet zijn bereikt en dat er nog geen sprake is van een transformatie (anders werken in het sociaal domein). Het huidige onderzoek onderstreept deze conclusie. Bij de start van de decentralisatie was er de aanname dat een tijdige inzet van lichte voorzieningen het gebruik van zware voorzieningen zou voorkomen. Er is echter geen sprake van een daling van het gebruik van zware voorzieningen. Het is daarom voor gemeenten belangrijk meer zicht te krijgen op het gebruik en niet-gebruik van voorzieningen en op de effectiviteit van de inzet van voorzieningen. Bovendien is het monitoren van het gebruik van voorzieningen bij de meest kwetsbaarste groep van belang om verdere escalatie van problemen te voorkomen, zeker gezien de effecten van corona op deze groepen.

Directeur Kim Putters van SCP in Voorwoord van het rapport:

“Jaarlijks maken ongeveer twee miljoen mensen gebruik van voorzieningen in het sociaal domein: i.e. voorzieningen die vallen onder de Participatiewet, de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 en de Jeugdwet. Deze voorzieningen, die onder verantwoordelijkheid van de gemeenten vallen, vormen een belangrijke bron van ondersteuning voor kwetsbare groepen in de samenleving. Voor sturing binnen het sociaal domein is goede informatie over het gebruik van voorzieningen nodig. Met deze rapportage en met toekomstige activiteiten wil het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) een bijdrage leveren aan een goede kennisinfrastructuur binnen het sociaal domein.

Op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties rapporteerde het SCP reeds drie keer in zogenoemde Overall rapportages over ontwikkelingen in het sociaal domein. De focus lag daarbij op kwaliteit van leven en het gebruik van voorzieningen. Door de coronapandemie was het niet mogelijk om voor deze rapportage enquêtes te houden, die de basis zijn voor de beschrijving van de kwaliteit van leven. Daarom gaat dit rapport uitsluitend over het gebruik van voorzieningen. Vanuit verschillende perspectieven kijken we naar: de ontwikkeling van het gebruik over de jaren heen (inmiddels over zeven opeenvolgende jaren); multigebruik (gebruik van voorzieningen over wetten heen); en regionale verschillen in gebruik. De gegevens zijn afkomstig uit registraties. Daarmee ontstaat echter geen volledig beeld van het gebruik van voorzieningen, laat staan van de behoefte
daaraan. In deze rapportage brengen we daarom ook zo goed mogelijk potentiële gebruikersgroepen in kaart. Eind vorig jaar bracht het scp een evaluatie uit van vijf jaar decentralisaties. Het huidige rapport onderstreept veel van de knelpunten die in deze evaluatie werden gesignaleerd”.

Downloaden Voorzieningen in 3D – Gebruik van voorzieningen in het sociaal domein 2015-2019 vanuit verschillende perspectieven: personen, huishoudens, regio’s en trends, door Roelof Schellingerhout, Evelien Eggink, Jeroen Boelhouwer en Ingrid Ooms, Sociaal en Cultureel Planbureau, mei 2021: www.scp.nl/publicaties/publicaties/2021/05/31/voorzieningen-in-3d