Op 9 april 2013 is een petitie in de vorm van een Zwartboek aangeboden aan de vaste Kamercommissie van Onderwijs door de Werk- en Steungroep Kleuteronderwijs. De werkgroep bestaat uit circa 450 onderwijskrachten, oud-onderwijzers en ontwikkelingspsychologen.
Volgens de werkgroep moet “het roer radicaal om”. Onderwijsmethoden, lesprogramma’s en toetsen zijn te veel gericht op cognitieve prestaties. Een kleuter is geen schoolkind, maar wordt wel als zodanig getoetst en behandeld.

Initiatiefneemster van het Zwartboek is Elly de Wildt-Dienske, oud-onderwijzeres basisschool en thans instructeur van het programma BrainGym. Zij kreeg tijdens haar cursussen steeds meer alarmerende signalen van kleuterleerkrachten die met hun werk wilden stoppen omdat ze zich niet meer konden conformeren aan wat er van hun wordt verlangd als leerkracht.

In een interview in het tijdschrift Ode (november/december 2012) vertelde zij: “Ik pleit dan ook voor een specialisatie voor de onderbouw op de PABO, waar de ontwikkelingspsychologie van het jonge kind centraal staat. Kleuters zijn nu onderbelicht en op kleuterleidsters is misschien te vaak een beetje neergekeken. Terwijl hun werk juist het allerbelangrijkst is: in de groepen 1 en 2 wordt de basis gelegd voor de verdere ontwikkeling”.

Het Zwartboek Kleuters in de knel  bevat 101 “treurige” praktijkverhalen van leerkrachten “over hun schokkende ervaringen met en bezwaren tegen het veranderde kleuteronderwijs. Het is een aanklacht en tevens een pleidooi, gericht tot degenen die verantwoordelijk zijn voor het onderwijs aan kleuters en daar het beleid voor maken”.

In het Voorwoord staat: “Uit angst voor leerachterstanden is er een voortdurende drang van bovenaf, om eerder dan verantwoord is, te starten met schoolse activiteiten in de kleuterklas. Kleuters moeten bijvoorbeeld uren op een stoel zitten om letters uit hun hoofd te leren. Om alles beter in de hand te houden, moet veel tijd besteed worden aan toetsen en registreren. De tijd om een leerrijke omgeving te creëren en kleuters in hun spel te observeren en te faciliteren, komt daardoor ernstig in het gedrang. Problemen die men bedoelde te voorkomen, ontstaan juist door deze onjuiste praktijken. Kinderen kunnen op deze manier al vóór het begin van hun schoolcarrière schade oplopen, door gebrek aan inzicht in de ontwikkelingspsychologie.

Leerkrachten uit heel Nederland laten een dramatisch geluid horen over wat dit met hen en de kleuters doet. Velen geven aan het niet meer vol te houden. Omdat ze niet aan alle eisen kunnen voldoen en omdat het hun hart breekt wat ze de kinderen moeten laten doen. Anderen zijn al langer gestopt of dreigen ontslagen te worden, omdat zij hun hart volgen en niet wensen mee te werken aan onverantwoord beleid. Deze alarmbel moet geluid worden om alle betrokkenen in het onderwijsveld te bewegen tot een vernieuwde visie op onderwijs aan onze jongste leerlingen. Deze visie zou dan moeten resulteren in onderwijs dat aansluit bij de ontwikkeling van kleuters. Daartoe behoren onder andere een deugdelijk kleutervolgsysteem en een specialisatie ‘Het jonge kind’ op alle PABO’s”.

“De kleuter in Nederland heeft zijn bestaansrecht verloren. Ik geef de strijd op”

Voorbeeld van een juf die er de brui aan gaf is Erica Ritzema, 29 jaar werkzaam geweest in het kleuteronderwijs. Ze schreef in november 2012 een stuk, geplaatst in o.a. het Noordhollands Dagblad: “Ik herinner me nog levendig de tijd dat ons verweten werd dat we teveel vorderingen van kinderen vastlegden en geen vertrouwen zouden hebben in de natuurlijke ontwikkeling van het kind. Daarna volgde een periode waarin we projectmatig moesten gaan werken en de inhoud juist moesten laten groeien vanuit de bijdragen van de kleuters. Wij leerkrachten plaatsten toen grote vraagtekens bij zo’n vrijblijvende manier van werken.
Nu ben ik beland in een periode waarin de kleuters de leerstof van groep drie krijgen voorgeschoteld en de resultaten moeten worden geregistreerd in een observatiemodel wat is voortgekomen uit de orthopedagogiek (alsof er alleen nog maar kinderen met afwijkingen zouden bestaan). Wie hoort in deze situatie nog iets terug over het begeleiden van het het vertrouwen in de natuurlijke ontwikkeling van kleuters? Ik niet. Kinderen zijn gereduceerd tot vaatjes, waarin ik dagelijks van bovenaf opgelegde informatie moet stoppen en daarnaast dien ik onmiddellijk de korte termijnresultaten te registreren. Alle accenten liggen op het cognitieve vlak, waarbij de mathematische en linguïstische onderdelen verreweg het zwaarst vertegenwoordigd zijn. Alles draait om snelle winst, opbrengstgericht werken wordt dat genoemd, just for profit, not for people. Het is daarnaast niet meer mogelijk veel tijd en aanacht te besteden aan expressievakken en mede hierdoor denderen de motorische vaardigheden achteruit. Ik meen daardoor mee te werken aan het ontwikkelen van een maatschappij waarin mensen geen uiting meer zullen kunnen geven aan hun emoties en dit zal zich gaan openbaren in een explosieve toename van zelfmoordpogingen en een verharding van de maatschappij”.

Tegen het eind resumeert Ritzema: “Iedereen werkt zich te pletter, maar niemand houdt daar nog een voldaan gevoel aan over. Het werk is nl. nooit af en de kans om de zorgvuldigheid te betrachten, waar ieder kind recht op heeft, wordt ons ontnomen door het enorme aan ons opgelegde pakket aan eisen. Na gedane arbeid is het niet meer goed rusten in het hedendaagse onderwijs”.
De laatste regel van haar ingezonden stuk luidt: “De kleuter in Nederland heeft zijn bestaansrecht verloren. Ik geef de strijd op”.

Voor meer informatie over de landelijke Werk- en Steungroep Kleuteronderwijs (WSK), zie: https://wsk-kleuteronderwijs.nl/werk-steungroep-kleuteronderwijs-wsk/
De werkgroep strijdt voor de erkenning van kleutergericht onderwijs en wil ervoor zorgen dat de kleuterperiode als aparte ontwikkelingsfase opnieuw een plaats krijgt in het Nederlandse onderwijs(beleid).

Het Zwartboek kan als boek besteld worden voor € 12,50. Zie: https://wsk-kleuteronderwijs.nl/zwartboek/

Downloaden van het Zwartboek in PDF: https://beroepseer.nl