Zes misvattingen in debat over verengelsing van hoger onderwijs. Universiteiten hebben wel degelijk een keus
In Science Guide, het digitale nieuwsmagazine voor de kennissector, schrijft Felix Huygen over verengelsing van het hoger onderwijs in Nederland. Eerder schreef hij over het onderwerp in de Volkskrant waarin opgeroepen werd de petitie van BON tegen verengelsing te steunen. Daarop werd massaal gereageerd: meer dan zesduizend handtekeningen binnen een paar dagen tijd. Huygen is classicus en hoofdredacteur van het tijdschrift Vakwerk van de lerarenvereniging Beter Onderwijs Nederland.
Alom heerst de opvatting als zou de opmars van het Engels in het hoger onderwijs onvermijdelijk zijn. Deze ontwikkeling zou niet tegen te houden zijn, de wereld globaliseert immers in rap tempo. Volgens Huygen is dat een misvatting. Hij schrijft:
“Bestuurders die verdere verengelsing bepleiten, benadrukken voortdurend dat ze het Nederlands heus heel belangrijk vinden, maar dat de internationalisering nu eenmaal voortschrijdt en dat Nederland niet kan achterblijven. Kortom, het TINA-denken (there is no alternative), een handige retorische strategie die suggereert dat onze handen gebonden zijn.
Het tegendeel is het geval. Het Nederlandse hoger onderwijs stond ook in de jaren negentig internationaal goed aangeschreven, terwijl het onderwijs vrijwel geheel Nederlandstalig was. Er werd toch toonaangevend onderzoek gepubliceerd (vaak in het Engels), studenten lazen zonder problemen Engelstalige studieboeken, en jawel, er zaten ook buitenlandse studenten in de collegezaal. Ook het Vlaamse hoger onderwijs , waar vandaag de dag slechts 2 procent van de bacheloropleidingen en 22 procent van de masteropleidingen Engelstalig zijn (in Nederland zijn deze cijfers respectievelijk 20 en 70 procent), heeft over het algemeen een goede reputatie.
Er is in de meeste gevallen dus geen sprake van een (inhoudelijke) noodzaak tot invoering van het Engels als instructietaal, een voorwaarde die artikel 7.2 van de Wet op het hoger onderwijs stelt. De massale verengelsing is daarmee niet alleen vermijdbaar, maar zelfs in strijd met de wet.
Gebrek aan realiteitszin
De tweede misvatting luidt: Als docenten en studenten een paar cursussen Engels doen, is het probleem opgelost.
Volgens Huygen zijn er twee problemen zijn deze stelling: “Ten eerste: waarom zou je dan éérst zeventig procent van de universitaire masters Engelstalig maken, evenals een sterk toenemend aantal bacheloropleidingen, en daarna pas taaleisen stellen? Dat is toch het paard achter de wagen spannen? Veel logischer zou het zijn om eerst een hoog minimumniveau te eisen van docenten en studenten voordat ze mogen doceren aan, respectievelijk instromen in, een Engelstalige opleiding.
Maar los hiervan getuigt deze stelling van een gebrek aan realiteitszin. Nederlandse eerstejaarsstudenten beschikken naar schatting over een veertig procent lagere woordenschat in het Engels dan in hun moedertaal. Is er iemand die gelooft dat deze gigantische kloof met een paar cursussen kan worden overbrugd?
Wat betreft de actieve woordenschat is deze kloof nog veel groter. Het zou jaren van onderdompeling in een omgeving van native speakers vergen om het Engels van docenten en studenten op een dergelijk niveau te krijgen, tijd die er in het hoger onderwijs niet is. Als ik voor mezelf spreek: het lezen van complexe teksten in het Engels vormde vaak niet zo’n probleem, maar me op academisch niveau in deze taal uitdrukken ging me allerbelabberdst af. Als ik als student een complexe gedachte wilde uiten, kwam ik in het Engels totaal niet uit mijn woorden, waardoor iedere nuance verloren ging. Voor de meeste van mijn medestudenten gold hetzelfde, wat de discussie – tijdens de Nederlandstalige bachelor nog zeer levendig – doodsloeg.
Het hoeft dan ook geen verbazing te wekken dat overschakeling op het Engels als instructietaal in het hoger onderwijs volgens de KNAW leidt tot dertig procent kwaliteitsverlies. Alleen door het onderwijs in principe in de moedertaal te laten plaatsvinden – tenzij er goede inhoudelijke redenen zijn om voor een andere taal te kiezen – garandeer je dat het niveau van het onderwijs op peil blijft”.
Er zijn nog meer misvattingen, in totaal zes. Lees het hele artikel van Felix Huygen: Misvattingen in het debat over verengelsing, Science Guide, 24 november 2017: www.scienceguide.nl
Petitie voor taalrijk hoger onderwijs, tegen taalverschraling door verengelsing, Beter Onderwijs Nederland, 28 juni 2017: www.beteronderwijsnederland.nl
BON bereidt rechtszaak tegen Nederlandse staat voor inzake verengelsing hoger onderwijs, Beter Onderwijs Nederland, 20 mei 2017: www.beteronderwijsnederland.nl
Opinie: Engels als voertaal vernielt het hoger onderwijs, Felix Huygen, de Volkskant, 28 juni 2017: www.volkskrant.nl
Niet minder maar meer Engels in het onderwijs, Marc van Oostendorp, NRC, 5 juli 2017: www.nrc.nl
Over Nederlands Wetenschappelijk Onderwijs in het Engels, door Paul Kirschner, Blogcollectief Onderzoek Onderwijs, 4 juli 2017: https://onderzoekonderwijs.net
U P D A T E
Effecten van Engels als voertaal in het hoger onderwijs, Kohnstamm Instituut, juni 2021: https://kohnstamminstituut.nl/rapport/effecten-van-engels-als-voertaal-in-het-hoger-onderwijs/
Eerste Kamer vindt Engelstalige opleidingen controversieel, Ad Valvas, 3 februari 2021: www.advalvas.vu.nl
‘De verengelsing op de universiteit schiet zijn doel volledig voorbij’, door Eline Burgman, Erasmus Magazine, 5 februari 2020: www.erasmusmagazine.nl
Het hoger onderwijs mag niet in zijn eentje verengelsen, door Marc Oostendorp, Neerlandistiek, 8 april 2019: https://neerlandistiek.nl
Rechtszaak tegen Engelstalige opleidingen, door HOP, DUB (Universiteit Utrecht), 9 maart 2018: www.dub.uu.nl
Een Engelstalige universiteit is een provinciale universiteit, door Ger Groot, Trouw, 2 februari 2018: www.trouw.nl
Heel Nederland, de universiteit voorop, lijdt aan de Engelse ziekte, door Jean Pierre Rawie, Dagblad van het Noorden, 6 januari 2018: www.dvhn.nl
Opinie – Studie Nederlandse taal en cultuur kan niet meer op het hoogste niveau beoefend worden, Lotte Jensen, De Volkskrant, 15 december 2017: www.volkskrant.nl
Het Nederlands wordt afgeschaft. Videogesprek van Jelle van Baardewijk met filosoof en BON oprichterAd Verbrugge over de staat van het Nederlands onderwijs. De Nieuwe Wereld, 29 oktober 2022: www.youtube.com/watch?v=970fbsoN_t8
Video: Studium Generale Universiteit Maastricht op 19 oktober 2022 – Lezing en discussie Verengelsing in het hoger onderwijs met prof. dr. Lotte Jensen en profl dr. Abram de Swaan: www.youtube.com/watch?v=m3KNnEWjBOc