Nieuw boek over toetspraktijk in het onderwijs: Is alles van waarde meetbaar?

Het boek Is alles van waarde meetbaar? Toetsing en vorming in het onderwijs gaat over hoe je als onderwijsinstelling een evenwichtig toetsbeleid ontwikkelt. Het is het resultaat van onderzoek dat plaatsvond binnen het project “‘Voortgangstoetsing in de doorstroom mbo-hbo”, een samenwerkingsproject van Driestar Hogeschool (hbo), Christelijke Hogeschool Ede (hbo) en het Hoornbeeck College (mbo). Het is geschreven in samenspraak met mbo- en hbo-docenten die studenten opleiden voor het primair onderwijs. Het project wil het studiesucces verhogen van mbo-studenten van de opleiding Onderwijsassistent die doorstromen naar de hbo-opleiding Leraar basisonderwijs.

Toetsen is een belangrijk onderwerp van discussie die in alle geledingen van het onderwijsbestel speelt. Veel instellingen zijn bezig met het verbeteren van het toetsbeleid. Op diverse plaatsen worden gestandaardiseerde toetsen geïntroduceerd. Terwijl dit gebeurt, verschijnt er een rapport dat wijst op de smalle kijk op onderwijskwaliteit (Onderwijsraad, 2013) en ontstaan er collectieven die ervoor pleiten om toetsen af te schaffen. Hoewel de situaties in het hbo, mbo, het voortgezet onderwijs en het basisonderwijs drastisch van elkaar verschillen, spelen overal vergelijkbare thema’s. Daarbij ontstaan kampen van voor- en tegenstanders.
Ook het onderwijsbeleid slingert door de jaren heen van de ene kant naar de andere. Nu eens staan de eigen identiteitsvorming en de zelfwerkzaamheid van jongeren centraal, dan weer de externe eisen waaraan zij moeten voldoen. Voor de onderwijspraktijk is het niet gemakkelijk om in te spelen op de wisselende accenten van de politiek. Docenten die al wat langer meedraaien, verzuchten dat er maar weinig nieuws is onder de zon. Hoe ga je daarmee om als docent, als afdelingsleider of als examencommissie?

De auteurs van het boek, dr. Jacquelien Bulterman-Bos, lector Docent en Talent bij de Christelijke Hogeschool Ede en sinds 2014 verbonden aan de University of California, Berkeley (VS) en dr. Bram de Muynck, lector Christelijk Leraarschap bij Driestar Hogeschool Gouda, schrijven dat ze met hun boek beslist niet hebben geprobeerd met de toetsmode mee te doen: “Wel willen we de vragen van vandaag serieus nemen. Toetsen zijn onderwerp van gesprek vanwege de kwaliteit van het onderwijs. De lat moet hoger, zo wordt gesteld. Hier worden ook bedenkingen tegen geuit. Zijn toetsen adequate middelen om de kwaliteit te verbeteren? Gaat het in het onderwijs niet om méér dan kennis maar ook om vorming van jonge mensen in het licht van hogere waarden? Is alles van waarde meetbaar?”

Beroepsvorming

Bezinning op toetsen kan alleen zinvol zijn als je hier de doelstelling van mbo en hbo bij betrekt: beroepsvorming. De auteurs zien beroepsvorming als een voor ieder uniek proces waarin jongeren hun talenten verkennen en ontwikkelen. Vorming is zo belangrijk dat we niet met docenten kunnen spreken over ‘visie op toetsen’ zonder het te hebben over de uniciteit van ontwikkeling en de idealen die docenten daarbij hebben. Dit boek gaat niet alleen gaat over (digitale) toetsing, maar ook over vorming. Het schrijft niet voor hoe het ideale toetsbeleid eruit ziet maar nodigt professionals uit om hier zelf invulling aan te geven.
Met praktijkvoorbeelden, achtergrondinformatie, resultaten van onderzoek, discussievragen en een zelftoets worden docenten, beleidsmakers en andere onderwijsbetrokkenen bij het ontwikkelen van een toetspraktijk uitgedaagd om de eigen visie te verhelderen en te herijken. Visie op toetsing hangt samen met visie op onderwijs. Het gaat om een toetspraktijk die verder kijkt dan de waan van de dag en die het belang van kennis erkent, maar ook het belang van persoonlijke vorming en creatief denken.

Kortom: Toetsing kan niet losgemaakt worden van vorming. Slechts een gedeelte van een betekenisvol curriculum valt door middel van toetsen te evalueren. Een breed scala aan evaluatiemiddelen is nodig om recht te doen aan datgene wat studenten nodig hebben om te kunnen participeren in de maatschappij en de beroepspraktijk. Toetsen afnemen is één van die middelen.

Het boek is gratis als PDF te downloaden op de site van SURF: Is alles van waarde meetbaar? Toetsing en vorming in het onderwijs, door Jacquelien Bulterman-Bos en Bram de Muynck, 148 p., 2014: www.surf.nl

Zie ook de video met Jacquelien Bulterman-Bos: Geef leraren hun beroep terug, op site van Beroepseer: https://beroepseer.nl