Jan Lepeltak over dertig jaar ICT in het onderwijs met aanbevelingen voor de toekomst

Op de Nationale Onderwijstentoonstelling (NOT) die gehouden werd van 27 – 31 januari 2015 in de Jaarbeurs te Utrecht, gaf Jan Lepeltak – oud-lector ICT en veranderende didactiek aan de NHL hogeschool in Leeuwarden – een lezing gaf over ICT in het onderwijs, met een overzicht van de afgelopen dertig jaar  alsmede een vooruitblik op het ICT onderwijs van morgen. Ook presenteerde hij enkele aanbevelingen om te voorkomen dat Nederland niet belandt in de informatica-achterhoede van het Europese informatica-onderwijs.

Lepeltak: “…’In vijf tot tien jaar moeten alle leerlingen zijn onderwezen in de mogelijkheden van de computer voor beroep, deelname aan de maatschappij en persoonlijke ontplooiing’. Men zou kunnen denken dat dit een recente politieke doelstelling is. Niets daarvan. Het gaat om het onderwijsdeel van het Informatica Stimuleringsplan. De tekst komt uit een schrijven uit 1984 van minister Deetman aan de tweede kamer en werd geciteerd door Joke Voogt bij haar oratie als bijzonder hoogleraar ICT en curriculum (UvA) in november 2014.

Of deze doelstelling anno 2015 is gehaald, valt te betwijfelen. Het duurt allemaal een beetje langer. Misschien was de doelstelling te hoog gegrepen, misschien zijn de maatschappij en de technologie te snel veranderd. Of is er iets anders aan de hand? Zijn er miljarden uitgegeven aan plannen die achteraf niet zo succesvol bleken? En hoe staan we er nu voor? Wat dat laatste betreft is er zowel slecht nieuws als goed nieuws.

• De kennis van de meerderheid van leraren voortgezet onderwijs (VO), middelbaar beroepsonderwijs (MBO) en lerarenopleiders van educatief/didactisch ICT-gebruik is nog onvoldoende.
• De status van informatica in het voortgezet onderwijs (VO) is niet best. Het schoolvak In de eerste jaren van het VO verdwijnt Informatiekunde langzaam.
• Informatica is als vak in de bovenbouw van het VO is nog steeds vrijblijvend en de kwaliteit zwak.
• Er is in 2016 alleen sprake van vernieuwing van de kerndoelen informatica.
• We zien geen curriculumontwikkeling rond informatica in basisonderwijs (Bao) en vo in tegenstelling tot de UK, Zwitserland, Italië, Oostenrijk.
• Behalve bij D’66 ontbreek in de politiek de belangstelling voor informatica / computational thinking / coding.

Maar er is ook goed nieuws:

• We zien een nieuw elan bij de huidige generatie leraren, die is opgegroeid met ICT
• Er is een beweging gaande die de rol van de docent weer centraal stelt en af wil van de afrekencultuur in het onderwijs. Zie het succes van het boek Het Alternatief van Jelmer Evers en René Kneyber.
• Ed Fab en de Maker movement zijn in het Nederlandse onderwijs in opkomst. Het gaat om een beweging waarbij leerlingen binnen en buiten school met gebruikmaking van moderne technologie (3D-printers, lasercutters, goedkope computers als Raspberry Pi en Ardino) zelf van alles maken en uitvinden. Maken is begrijpen is het motto.
• Er is nu ook in Nederland steeds meer interesse voor programmeren/coding door kinderen (we kennen de Codekinderen, Scratch en de Codedojo’s). Er worden, vooral buiten het traditionele onderwijs of incidenteel op school, workshops gegeven.
• De interesse voor robotica neemt toe. Nederland organiseerde in 2013 World Robocup jr. Steeds meer scholen doen mee aan de Nederlandse Robocup en de First LEGO League.
• Techniek krijgt een serieuze plek in het basisonderwijs. Met name ook op de lerarenopleiding.
• De KNAW (Koninklijke Academie voor Wetenschappen) heeft zich in een rapport sterk gemaakt voor wat men noemt Digitale geletterdheid. Gepleit wordt voor de invoering van een verplicht nieuw vak Informatie en communicatie in de bovenbouw van het VO waarbij de focus ligt op computational skills.
• Uitgevers lijken nu serieus werk te maken van het ontwikkelen van educatieve content. Voor het PO zijn er prachtige voorbeelden als Rekentuin en Taaltuin. Adaptieve programma’s die gepersonaliseerd leren mogelijk maken.

Lees de hele lezing van Jan Lepeltak op zijn website Learning Focus, 30 Jaar ICT in het onderwijs, 2 februari 2015: https://learningfocus.nl (Lezing niet meer beschikbaar op Learning Focus).