Hester IJsseling over ‘De ontsnapping van de leraar’: Zelf initiatieven ontplooien die goed onderwijs dichterbij brengen

Onderwijspedagoog Gert Biesta noemde in zijn boek Goed onderwijs en de cultuur van het meten drie domeinen waarin het onderwijs zou functioneren: kwalificatie, socialisatie en subjectivering. Deze drie domeinen behoren met elkaar in evenwicht te zijn, wil er sprake zijn van goed onderwijs. Hester IJseling legt uit wat deze drie begrippen betekenen in haar artikel De ontsnapping van de leraar. Subjectivering bijvoorbeeld heeft te maken met het vermogen tot kritische distantie, met je persoonlijke ontwikkeling, met hoe je ‘iemand’ wordt. Het proces van subjectivering is een proces van bevrijding en van emancipatie.

Het onderwijs zoals de overheid dat voor ogen heeft, legt een disproportionele nadruk op de domeinen kwalificatie en socialisatie, waarop zo effectief mogelijk naar resultaten gewerkt zou moeten worden. Die fixatie op effectiviteit probeert elk risico uit te bannen en blokkeert zo de ruimte die nodig is voor subjectivering.
Let wel, kwalificatie en socialisatie zijn niet zonder betekenis. Hoe snel de wereld volgens het steeds holler klinkende adagium ook mag veranderen, toch blijft het zeer belangrijk om bepaalde kennis te vergaren. Het toetsen en analyseren van meetbare data blijft ook van belang, maar verdient een bescheiden plaats in het onderwijs. De aandacht voor deze zaken is niet op zich zorgwekkend. Wat wel zorgwekkend en schadelijk is, is de verabsolutering ervan, die ten koste gaat van de subjectivering. De balans is zoek. Verantwoordelijk daarvoor zijn zowel de overheid als de leraren en de schoolleiders.

IJsseling geeft in haar artikel goede raad over de manier waarop leraren kunnen meewerken aan een onderwijsbestel dat niet knelt, maar vrij is: Wacht niet tot je bevrijd wordt door de overheid of door wie dan ook, maar ontsnap zelf door initiatieven te ontplooien die goed onderwijs dichterbij brengen. En wat vraagt het van de overheid? De overheid kan het proces bevorderen, niet door krachtige interventies te plegen, maar door ruimte te laten waarin leraren een volwassen beroepsopvatting kunnen ontplooien, en door vertrouwen te schenken aan leraren die hun verantwoordelijkheid willen nemen.

Klik hier voor het hele artikel De ontsnapping van de leraar, door Hester IJsseling.

Dit artikel is eerder verschenen in het boek Het alternatief II – De ladder naar autonomie, onder redactie van René Kneyber en Jelmer Evers (2015): www.beroepseer.nl

Hester IJsseling is groepsleerkracht en doctor in de wijsbegeerte.