Nieuwe Gedragscode Rechtspraak miskent positie rechter als onafhankelijke magistraat. Teveel gericht op ambtenaren

De nieuwe gedragscode voor rechters en rechtbankmedewerkers zet voluit in op de ambtenaar. Dat schrijft Jonathan Soeharno in zijn artikel De nieuwe gedragscode voor de rechtspraak in het Nederlands Juristenblad. Soeharno is hoogleraar Rechtspleging aan de Universiteit van Amsterdam, advocaat bij De Brauw Blackstone Westbroek én raadsheer-plaatsvervanger in het gerechtshof ’s-Hertogenbosch.
Op belangrijke punten botst de nieuwe code met (internationaal) erkende standaarden van rechterlijke beroepsethiek. De positieve kant van de code is de inzet op een gedeelde cultuur van integriteit en gedragsregels die aansluiten bij behoeften uit de praktijk. Maar de code past volgens Soeharno ambtenaren, niet rechters, en zet daarmee een stap in de verkeerde richting.

Na vaststelling door de Raad voor de rechtspraak en de gerechtspresidenten trad op 1 oktober 2024 de nieuwe Gedragscode Rechtspraak in werking. Ze vervangt de oude gedragscode uit 2010 en is van toepassing op alle rechtbankmedewerkers, van beveiligers en administratieve krachten tot gerechtssecretarissen en rechters. Voor medewerkers die geen rechter zijn is de code volgens Soeharno positief te waarderen, maar voor rechters niet.

Bijrol en de hoofdrol verwisseld

Het platform voor juristen Mr. dat bericht over actuele zaken in de juridische wereld, gaat in op de kwestie en schrijft dat Soeharno
de afwezigheid van verwijzingen naar (internationale) standaarden van rechterlijke ethiek in de nieuwe code ‘verbluffend’ vindt. In de 37 pagina’s tellende code (de oude besloeg één pagina) staat van alles over kernwaarden, goed ambtenaarschap, goed werkgeverschap en integriteit, maar woorden als ‘machtenscheiding’, ‘rechtsstatelijk’ en ‘magistratuur’ komen niet voor; Soeharno telde alleen één keer het woord ‘rechtsstaat’.

In de gedragscode is volgens Soeharno de bijrol en de hoofdrol verwisseld, nu niet is ingezet op normering en bescherming van de rol van de rechter als onafhankelijke staatsmacht, maar aansluiting is gezocht bij de rol van de hiërarchisch aan de politiek ondergeschikte ambtenaar.

En dat is geen goede ontwikkeling. Dat de code een ambtelijk vertrekpunt heeft vergroot volgens Soeharno de systeemzwakte van de rechterlijke macht, die de laatste decennia al steeds meer hiërarchisch ondergeschikt is geraakt aan de politiek.

Lees het hele artikel op Mr.: ‘Nieuwe Gedragscode Rechtspraak is te veel gericht op ambtenaren’, 10 januari 2025: www.mr-online.nl/gedragscode-rechtspraak-stap-in-verkeerde-richting-veel-te-ambtelijk/

De nieuwe gedragscode voor de rechtspraak, door Jonathan Soeharno, Nederlands Juristenblad no 1, 8 januari 2025: www.njb.nl/magazines/njb-1-2025/

Gedragscode Rechtspraak: www.rechtspraak.nl

Constitutionele waarborgen –  De Raad voor de rechtspraak en rechterlijke onafhankelijkheid, door Jonathan Soeharno, Jerfi Uzman, Niels Graaf, Wim Voermans, Geert Corstens. Bundel geschreven in opdracht van Stichting Onderzoek Rechtspleging, uitgeverij Boom Juridisch, 2024: www.boom.nl/juridisch/100-18594_Constitutionele-waarborgen