Nieuw protocol voor onderzoek legt nadruk op kwaliteit van werk van wetenschappers

Minister Bussemaker heeft op 21 maart 2014 het nieuwe Standard Evaluation Protocol 2015-2021 (SEP) van de Koninklijke Academie van Wetenschappen (KNAW), de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de Vereniging van Universiteiten (VSNU) in ontvangst genomen. Het nieuwe protocol voor onderzoeksevaluaties legt de nadruk op de kwaliteit van het werk van wetenschappers; ‘productiviteit’ is niet meer als apart beoordelingscriterium opgenomen. Daarnaast vraagt het SEP meer aandacht voor de maatschappelijke relevantie van het wetenschappelijk onderzoek en voor wetenschappelijke integriteit. Het protocol is van toepassing op elk onderzoek dat wordt uitgevoerd aan een universiteit en/of aan de instituten van KNAW en NWO.

De kwaliteit van het Nederlandse onderzoek aan universiteiten en de KNAW- en NWO-instituten wordt eens per zes jaar beoordeeld. Dat gebeurt in onderzoeksvisitaties door panels van binnen- en buitenlandse experts en vakgenoten. De beoordelingscriteria en procedures daarvoor staan beschreven in het Standard Evaluation Protocol. KNAW, NWO en VSNU hebben het protocol herzien om het beter te laten aansluiten op de eisen die wetenschap en maatschappij nu stellen.

Productiviteit vervalt als zelfstandig criterium

Het aantal evaluatiecriteria wordt teruggebracht van vier naar drie. De drie evaluatiecriteria in het nieuwe SEP zijn: wetenschappelijke kwaliteit, maatschappelijke relevantie en toekomstbestendigheid. Het oude criterium productiviteit vervalt als zelfstandig criterium. Daarmee wordt ook gehoor gegeven aan de actuele kritiek dat de druk om te publiceren in veel vakgebieden lijkt te zijn doorgeschoten. Het laten vallen van productiviteit als een apart beoordelingscriterium geeft een duidelijk signaal dat ‘méér niet per se beter is’. Minister Bussemaker vindt het eveneens een verstandig besluit om ‘productiviteit’ als criterium te laten vallen. ‘Hiermee wordt meer recht gedaan aan de drijfveer en essentie van wetenschap: nieuwsgierigheid naar waarom en hoe de dingen zijn zoals ze zijn. Productiviteit en snelheid mogen hier geen leidende factor in zijn’, aldus Bussemaker.

Aandacht voor maatschappelijke relevantie onderzoek

De aandacht voor de maatschappelijke relevantie van wetenschappelijk onderzoek is de laatste jaren toegenomen. De nieuwe beoordelingssystematiek sluit hierop aan door zowel de wetenschappelijke kwaliteit als de maatschappelijke relevantie te evalueren langs drie beoordelingsdimensies:
1) de onderzoeksproducten, zoals tijdschriftartikelen, boeken, proefschriften en andersoortige output zoals datasets, designs, prototypen;
2) het gebruik van die producten, onder andere citaties van onderzoeksliteratuur, het gebruik van softwaretools, het gebruik van wetenschappelijke infrastructuur door wetenschappers of andere doelgroepen;
3) de blijken van erkenning uit de wetenschap en uit de maatschappij.

Aandacht voor wetenschappelijke integriteit onderzoek

Het nieuwe protocol vraagt aan onderzoekseenheden om hun beleid ten aanzien van het bewaken van de wetenschappelijke integriteit voor te leggen. De recente fraudegevallen hebben ertoe geleid dat de universiteiten, KNAW en NWO hun integriteitsbeleid hebben aangescherpt en dat er grotere aandacht is gekomen voor het correct en open omgaan met onderzoeksdata. De wetenschapsorganisaties verwachten hiermee verdere versterking van het bewustzijn van de eis van een correcte en integere wetenschapsbeoefening.

Promotiebegeleiding

Een uitbreiding van het SEP betreft aandacht voor de begeleiding van promovendi aan de universiteiten. Onderzoeksscholen en graduate schools worden door de experts bezocht om zo aanbevelingen voor verdere verbetering te verkrijgen.

Klik hier voor de volledige tekst van het nieuwe Standard Evaluation Protocol 2015 – 2021 – Protocol for Research Assessments in the Netherlands, 32 p., 21 maart 2014: www.knaw.nl/nl/actueel/publicaties/standard-evaluation-protocol-2015-2021