Journalisten hebben zich in de coronacrisis te veel gericht op gezagsdragers en te weinig en te oppervlakkig aandacht besteed aan mensen die aan het front stonden, stelt Jacek Magala, socioloog en woordvoerder voor de beroepsvereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V & VN) in zijn bijdrage Hoe de journalistiek haar plicht verzaakt in coronatijd, gepubliceerd op Villamedia, website voor journalistiek.

Magala levert stevige kritiek op de manier waarop journalisten te werk zijn gegaan sinds de uitbraak van COVID-19 en de daarop volgende maanden. Hij had graag gezien dat journalisten meer gesprekken hadden gevoerd met de ‘echte experts’, de verpleegkundigen en verzorgenden in plaats van met de ‘bobo’s’.

Beschrijving van Magala’s waarneming op 27 december 2020:

“RIVM-voorman Jaap van Dissel keek bij de NOS terug op een bewogen 2020. De ongekende golf aan besmettingen en overlijdens in de verpleeghuizen kwam ter sprake. Hoe was die door Van Dissel te verklaren? Door het vanaf de start van de pandemie werken zonder beschermende middelen in de huizen? Nee, hoor, het zou mede aan het opleidingsniveau van de 170.000 verzorgenden liggen dat er zoveel mensen besmet en gestorven waren.
Groot nieuws, toch, als de belangrijkste adviseur van het kabinet zoiets zegt? Integendeel. Pas nadat Nieuwsuurs Milena Holdert erover twitterde en beroepsvereniging V&VN vervolgens kritiek uitte, besloot de NOS alsnog expliciet de aandacht te vestigen op de uitspraak over verzorgenden. De kop van het online artikel? ‘Verzorgenden voelen zich aangevallen door Van Dissel.’
Voelen dus, want blijkbaar spreekt het voor zich, om zo te spreken over de mensen die de zorg draaiende houden. Als praktisch opgeleide ‘handjes’, en zeker niet als hersens. En het was de heilig verklaarde Van Dissel die het zei, dus dan moest het wel kloppen, toch?”

Fixatie

De hele crisis door zijn verzorgenden in de media onzichtbaar gebleven en zijn verpleegkundigen zelden als experts neergezet. Vooral niet op televisie, en al helemaal niet in talkshows en actualiteitenrubrieken. Met als journalistieke keerzijde: een fixatie op gezagsdragers en een neiging hen te bewieroken.
De beste illustratie van dit soort houding was voor Magala een door Tom van Wanrooy gemaakt schilderij, in opdracht van het Algemeen Dagblad: de ‘Coronawacht’, een ‘Nachtwacht’ van de mensen in de zorg: “Op de voorgrond zien we Van Dissel, Rutte, Gommers, Kuipers en De Jonge vol trots op de beste plekken. Onze ‘zorghelden’ hobbelen gezichtloos op de achtergrond, als kleine kinderen die tikkertje spelen. Treffender kun je de beeldvorming rondom verpleegkundigen en verzorgenden niet vatten”.

Magala’s verhaal is eigenlijk ontluisterend: “Het was ontzettend lastig om de puinhoop rondom mondneusmaskers en de daarvoor geldende RIVM-richtlijnen bij journalisten goed voor het voetlicht te brengen. Terwijl heel Nederland anderhalve meter afstand hield en een mondneusmasker moest dragen, was dat in de verpleeghuizen en de wijkverpleging volgens het RIVM niet nodig. Zelfs niet bij bevestigde Covidpatiënten! Wat heet, op basis van ‘persoonlijke observaties’ meende Van Dissel dat zorgmedewerkers ze toch niet correct wisten te gebruiken”…

Het onderwerp kon nauwelijks op aandacht van journalisten rekenen

Journalisten doen er goed aan meer naar verpleegkundigen en verzorgenden te luisteren, adviseert Magala. Daar is journalistiek tenslotte voor: “Zie ze als volwaardig gesprekspartner en niet als een illustratie vanaf de werkvloer bij het verhaal van de bobo in de studio. Noem een verzorgende gewoon een ‘verzorgende’ in plaats van ‘zorgmedewerker’. Dat lijkt me wel zo eerlijk. Of ik moet gemist hebben dat ook artsen tegenwoordig als ‘zorgmedewerker’ worden geïntroduceerd als ze op tv verschijnen”.

Lees het hele essay: Hoe de journalistiek haar plicht verzaakt in coronatijd, door Jacek Magala, Villamedia 29 november 2021: www.villamedia.nl/artikel/hoe-de-journalistiek-haar-plicht-verzaakt-in-coronatijd

De bijdrage van Magala is onderdeel van de essay-serie voor KIM, Forum voor reflectie op journalistiek: www.villamedia.nl/over/KIM+forum%22
KIM: www.kimforum.nl

Tom van Wanrooy schilderde voor ons de Coronawacht: ‘Marion Koopmans, wat een vrouw!’ door Wessel Penning, Algemeen Dagblad 24 december 2020: www.ad.nl/binnenland