De Belgische journalist Lode Goukens vraagt zich af in een artikel in het tijdschrift voor politieke filosofie en cultuur Civis Mundi, af of Microsoft een nieuw verdienmodel heeft ontwikkeld waarbij klanten uitgemolken worden. Hij schrijft dat studenten in Vlaanderen voortaan het programma Office 365 gebruiken: “Zogezegd gratis. Microsoft pakt er groot mee uit. De beleidsmakers zouden echter zeer dringend de vraag moeten stellen of ze hun studenten daar echt een dienst mee bewijzen. De afgelopen jaren betaalden universiteiten voor campuslicenties op Office 2016 (dus indirect betaalde de Vlaamse overheid en op papier kregen ze een fikse korting). De facto maakte Microsoft Word de norm om papers in te dienen en Microsoft Powerpoint de norm om presentaties te maken. Niet dat er nog veel concurrentie bestond en over deze discussie gaat het hier bewust niet.

Microsoft Office was lang een duur softwarepakket. Zelfs met korting voor studenten. De Vlaamse universiteiten zorgden voor democratische oplossingen zoals computerruimtes en virtuele machines die enorme budgetten opslokten. Voor de studenten die niet graag online werken via Athena (UGent) zorgde dit bovendien voor problemen omdat ze op een virtuele Windows-pc werkten en dus een betrouwbare Internet-verbinding nodig hadden en al hun gegevens op een virtuele pc op de campus stonden. Bij een arme universiteit zoals de VUB die haar studenten de Office Portal aanbiedt, bestaat de mogelijkheid om een desktopversie van Office te downloaden en te installeren op pc of macintosh. Helaas bleek bij deze desktopversie dat het volstond om enkele minuten geen wifi-verbinding te hebben om constant foutmeldingen te krijgen dat Word, Excel, Powerpoint of Outlook geactiveerd diende (alsof het een nieuwe installatie gold). Volgens Microsoft is een officieel geïnstalleerde en geactiveerde build meteen een illegale kopie als niet permanent in de achtergrond gecontroleerd wordt via een login van de universiteit. Gevolg geen mogelijkheid om verder te werken, te bewaren of af te drukken tot er weer een wifi-verbinding en inloggen op de Microsoft-server volgde. Voor de slimme student die ergens buiten wifibereik ging studeren of werken aan een paper vormde dit een bron van frustratie en een groot tijdverlies (of verlies van moedwillig niet bewaard werk).

Verplicht in de cloud werken en uploaden naar OneDrive

Bij Office 365 worden de problemen zelfs nog groter. Microsoft verstopte in de desktop-versie de mogelijkheid om vanop de eigen harde schijf aan documenten te werken. Een document openen houdt voortaan in dat de student dit document moet opladen naar de Windows-server (een Onedrive for Business op naam van de universiteit). Ook het bewaren van het eigen werk naar de lokale harde schijf werd vakkundig verstopt en uit alle menu’s gewist om de klanten te verplichten in de cloud te werken op een OneDrive van Microsoft (die dan weer problematisch blijkt als de internet-verbinding vertraagt en niet snel genoeg gesaved kan worden, terwijl die OneDrive toch een lokale kopie op de harde schijf plaatst. Begrijpe wie kan). Veel studenten hebben internet via een gedeelde wifi op kot, via eduroam als ze in de buurt van de campus vertoeven of de Lijn als ze met de tram rijden (op de trein is wifi nog een vage wensdroom). Stuk voor stuk weinig ideale verbindingen.

Wat zijn de motieven van Microsoft om de desktop-toepassingen dermate aan te passen en dit via een update geniepig door te voeren? Het verstoppen van het openen of het bewaren van lokale bestanden op pc of mac met Office-toepassingen sedert enkele weken is het gevolg van het nieuwe verdienmodel dat Microsoft invoerde. Dit quasi onmogelijk maken om vanuit Word of Excel een bestand op je eigen harde schijf te openen (de essentie van personal computing) en de ronduit belachelijke vereiste die te uploaden naar een OneDrive in de nieuwe Word-versie passen in een bewuste internationale strategie. Een strategie die helaas nooit duidelijk gecommuniceerd werd en waar zelfs de helpdesk aan de universiteit niet van op de hoogte was”.

Goukens beschrijft vervolgens nog welke functies van Word en Excel er nog meer ontbreken. Bij de cloud srtaat alles op een server waar de gebruiker geen vat op heeft. Op die manier beslist Microsoft eenzijdig. Een update van Office overslaan is voortaan uitgesloten.

Waarom kan de klant niet offline werken zonder dat de laatste nieuwe Office-versie zijn werk saboteert en begint te vragen naar activering? De reden is overduidelijk: “Microsoft dat groot werd met de personal computer (PC) wil terug naar een systeem van timesharing zoals voor de introductie van de PC. De gebruiker werkt op een client of terminal die met een server (destijds een mainframe waarop de gebruiker rekentijd deelde) communiceert. De bedrijven waren aan handen en voeten gebonden en betaalden prijzen voor hun toepassingen die bijdroegen aan het succes van de personal computers toen die op de markt verschenen. De PC zorgde voor de ontvoogding van de computeraar. Het nieuwe verdienmodel wil dus terug naar een situatie waarbij een softwareaanbieder als een watermaatschappij belooft om software aan te bieden als bij het opendraaien van een kraantje, maar wel elk moment de hoofdkraan kan dichtdraaien. De gebruiker betaalt een vast bedrag per maand of hij nu van de toepassing gebruik maakt of niet”.

Lees het hele artikel met conclusie van Lode Goukens: De cloud-terreur van Microsoft, Civis Mundi Digitaal no 52: www.civismundi.nl

P.S.: Een stukje geschiedenis

Op 12 augustus 1981 presenteerde IBM zijn eerste Personal Computer op een persconferentie in het Waldorf-Astoria Hotel in New York, een computer voor individueel gebruik. Binnen enkele jaren was er geen secretaresse of boekhouder meer te vinden die niet zo’n handige ‘microcomputer’ of homecomputer op het bureau had staan. Met de eerste personal computer van IBM begon de pc-revolutie pas echt.
In 1977 introduceerde Apple de Apple II de eerste succesvolle pc met een monitor en toetsenbord om gegevens in te voeren. Apple had het in zijn reclame-uitingen over de Apple II al over een ‘Personal Computer’; IBM was evenwel de eerste fabrikant die zijn computers de type-aanduiding Personal Computer gaf, en werd daardoor de bekendste.

In 1984 – let op het jaartal! – kwam Apple met de Apple Macintosh, de eerste computer met een grafische gebruikersomgeving. Dit betekende een revolutie voor de computermarkt. De commercial die de Macintosch introduceerde op televisie, sloeg in als een bom en maakte de Macintosch waanzinnig populair. Binnen een minuut begrepen de kijkers dat het hier om iets essentieels ging. In de regie van Ridley Scott zien we een atletische, hardlopende vrouw naderbij komen en een hamer hoog in de lucht gooien naar een reuzentelevisiescherm waarop een Orwelliaanse leider een hypnotiserende toespraak houdt voor een apathisch, uniform gekleed publiek. De boodschap was simpel: leven in een vrije maatschappij of in een gevangenis.

Binnen de eerste honderd dagen verkocht Apple voor meer dan 150 miljoen dollar aan computers. De filosofie van Apple was dat burgers, en niet alleen overheden en grote bedrijven, zich van de technologie moesten bedienen: “Als we willen voorkomen dat computers ons leven gaan beheersen, dan moeten ze toegankelijk zijn”.
Zie hieronder video met de Macintosch-commercial.