Hoe gaat generatieve AI de journalistiek veranderen? Over de risico’s en mogelijkheden

Op het International Journalism Festival 2023 in het Italiaanse Perugia, het grootste journalistieke congres van Europa, was artificiële intelligentie (AI – kunstmatige intelligentie) ) het belangrijkste gespreksonderwerp. Het gebruik van kunstmatige intelligentie is niet nieuw in de journalistiek, maar de snelle en recente ontwikkelingen roepen verschillende vragen op. Bijvoorbeeld op het gebied van generatieve AI – een vorm van AI die verantwoordelijk is voor het creëren van nieuwe, originele inhoud – en GPT-4 – het nieuwe taalmodel achter ChatGPT. Wat zijn de mogelijkheden? Wordt de journalistiek vervangen door AI?

De duizenden op het festival aanwezige journalisten en uitgevers wijzen erop dat AI vooral als nuttig gereedschap kan worden gebruikt, maar dat het gebruik van generatieve AI ook de betrouwbaarheid van de journalistiek kan aantasten.

Mogelijkheden

AI biedt de journalistiek talloze mogelijkheden. AI kan vertalen, teksten samenvatten, data analyseren, nieuws verzamelen, nieuwsbrieven schrijven, content produceren en reacties van lezers onder artikelen modereren. Verder kan AI afbeeldingen genereren, teksten in een andere stijl herschrijven, zorgen voor automatisch gegenereerde artikelen, en geluidsopnames omzetten naar tekst. Dit levert journalisten tijdswinst op en zorgt voor meer efficiency.

Risico’s

Er zijn ook risico’s. Generatieve AI kan, indien dit niet goed wordt gebruikt of gecontroleerd door mensen, onze nieuwsbron vertekenen. Een gegenereerde tekst kan uit onjuiste resultaten bestaan doordat er geput wordt uit onvolledige of onnauwkeurige gegevens (dit wordt ‘hallucineren’ genoemd). Ook kunnen deze teksten onbedoeld vooringenomenheid en plagiaat bevatten. Generatieve AI is daarom meer een hulpmiddel en kan het menswerk in de journalistiek niet vervangen. Dit zou ook ten nadele zijn van de transparantie, de bescherming van auteursrechten en kan leiden tot privatisering van onze kennisproductie.

Met het oog op verdere ontwikkelingen van dergelijke taalmodellen en de toename van het gebruik ervan, is het goed om journalistieke codes aan te passen. Het ANP, het grootste persbureau in Nederland, heeft onlangs een nieuwe leidraad opgesteld waarin staat hoe met AI moet worden omgegaan. AI krijgt een rol in het eindredactionele proces maar de laatste controle moet altijd door een mens worden gedaan, volgens de leidraad. Het ANP beschrijft de redactionele productieketen als ‘mens – machine – mens’. Het denken en beslissen begint en eindigt zo bij de mens.

Zie nieuwsbericht Sociaal Economische Raad: Hoe generatieve AI de journalistiek verandert, SER, 1 mei 2023: www.ser.nl/nl/actueel/Nieuws/Hoe-generatieve-AI-de-journalistiek-verandert

Programma International Journalism Festival 2023 in Perugia: www.journalismfestival.com/programme/

Hieronder video ‘AI journalism: The next generation?’ International Journalism Festival 2023

U P D A T E

Ons vak gaat voorgoed veranderen, door Chris Helt, Villamedia, 6 mei 2023: https://villamedia.substack.com/p/ons-vak-gaat-voorgoed-veranderen