Gar Alperovitz over transformatie naar een nieuwe economie

Gar Alperovitz, de 77-jarige hoogleraar politieke economie aan de universiteit van Maryland en medeoprichter van The Democracy Collaborative reist momenteel door de V.S. vanwege zijn nieuwe boek met de vragende titel: What then must we do? De ondertitel luidt Straight talk about the next American revolution.
De titel van het boek…”heb ik ontleend aan een boek van Tolstoj dat hij in 1886 schreef nadat hij zich had verdiept in de toestand waarin Rusland in de negentiende eeuw zich bevond. Het was een tijd van verval, de aristocratie baadde in luxe, de boeren leden kou en honger. Tolstoj heeft geschreven: ‘Ik zit op de rug van een man en wurg hem terwijl hij me draagt. Ik maak mezelf en anderen wijs dat het me spijt en dat ik zijn lot met alle mogelijke middelen wil verbeteren, behalve door van zijn rug af te gaan’. De meesten van ons zitten niet letterlijk op iemands rug om gedragen te worden. Maar, we kijken wel de andere kant op en stellen onszelf gerust met bescheiden veranderingen en verzekeren onszelf dat alles goed is, ook al leven miljoenen anderen in wanhoop. We hebben gedaan wat we konden, gezien de omstandigheden, zeggen we dan. Maar veel mensen beseffen, net als Tolstoj, dat willen we echt iets doen, het nodig is dieper op de problemen in te gaan dan we gewend zijn. De vraag is dus: Wat moeten we doen?”

Een kleine bovenlaag

Ondanks de welvaart, vervolgt Alperovitz, verkeren de Verenigde Staten in grote moeilijkheden. De politiek lijkt evenwel nauwelijks te reageren. Er is zelfs nog geen begin gemaakt met een andere strategie voor een echte democratische toekomst. Er zijn verkiezingen en debatten over de belastingen en de economie, maar de gewone burger wordt er niet wijzer van. De economie stagneert niet alleen, de situatie van een gemiddeld gezin is al veel langer slecht. Het inkomen van tachtig procent van de Amerikaanse werknemers is niet gestegen in de afgelopen dertig jaar, maar het inkomen van een kleine bovenlaag is wel omhoog. Die toplaag bezit evenveel als zestig procent van de rest van de bevolking samen. Anders gezegd, vierhonderd plutocraten verdienen meer dan de honderdtachtig miljoen andere Amerikanen bij elkaar.
Hoe kan het dat praktisch alle winsten van de economie naar een klein groepje gaan? Alperovitz: “Als de welvaart van het land al die tijd evenredig was verdeeld zou een gezin van vier personen vandaag tweehonderd duizend dollar per jaar verdienen. Het minimum uurloon in de V.S. is momenteel twee dollar minder dan het geval was in 1968. En dat voor zo’n groot land. Heel Duitsland zou je kunnen wegstoppen in de staat Montana”.

De kritieke vraag is: Wat gebeurt er met zo’n systeem als dit, dat maar voortduurt, jaar in jaar uit, decennialang? Een ander feit is dat meer dan vijftig miljoen Amerikanen in armoede leven. Dat is officieel vastgesteld. Het aantal is groter, niet lager dan in de tweede helft van de jaren zestig.
Er wordt beweerd dat “Washington blut is”. De politiek is volgens Alperovitz ook niet meer bij machte de problemen op een dieper niveau aan te pakken. De politiek is gericht op tekorten en bezuinigingen, niet op de noodzakelijke antwoorden op de crisis.
Wereldwijd hebben mensen het gevoel dat er iets aan de hand is dat verder gaat dan de crisis waarin we zijn terechtgekomen. De echte crisis heeft te maken met onze democratie.
Alperovitz geeft het voorbeeld van een peiling uit 2011.Tachtig procent van de Amerikanen gelooft dat hun parlementsleden meer geïnteresseerd zijn in het dienen van een speciale groep mensen, dan in de mensen die ze vertegenwoordigen. Een andere peiling heeft uitgewezen dat een op de vijf Amerikanen gelooft dat een paar rijke mensen en de corporaties veel te veel macht hebben. Slechts 37 procent, iets meer dan een derde van de bevolking heeft vertrouwen in het voornaamste instituut van de Verenigde Staten, het Hooggerechtshof.
Als een toestand niet beweegt en niet verbetert maar door de jaren heen steeds slechter wordt, is het duidelijk dat we te maken hebben met diep gewortelde problemen. Volgens Alperovitz tonen de enquêtes aan dat mensen beseffen dat er iets fundamenteel verkeerd is in de maatschappij.

Rijkdom was in de Middeleeuwen beter verdeeld dan in het huidige Amerika

De vraag is dus hoe we omgaan met deze systeemcrisis. Een traditioneel antwoord is “een beweging starten”. Een politieke macht opbouwen en leiders onder druk zetten. Dat is ook nodig, volgens Alperovitz, maar het is niet voldoende. Nodig is een vuist maken en een heldere, doordachte strategie die minstens het begin van een antwoord is op de vraag Wat moeten we doen?
We kunnen beginnen met het leggen van het fundament voor de transformatie naar een ware democratische gemeenschapsvorming. Alperovitz roept niet op tot een soort revolutie met geweld en omverwerping. Zijn revolutie betekent een transformatie, het van de grond opnieuw opbouwen van een maatschappij. Iemand noemde Alperovitz’ plan voor Amerika een evolutie met revolutionaire trekken. Het oude systeem moet worden vervangen voor een nieuw. De kern van het nieuwe systeem is het democratiseren van eigenaarschap van de welvaart. De mens wordt eigenaar van zijn eigen welvaart en rijkdom. Niet de corporaties. Dat is mogelijk door het vormen van coöperaties, door als werknemer eigenaar te worden van een bedrijf en door kleine en middelgrote, onafhankelijke bedrijven op te zetten.
De komende moeilijke decennia zouden wel eens de prehistorie blijken te zijn van de volgende Amerikaanse revolutie, een evolutionair proces dat het Amerikaanse systeem transformeert tot zowel een moreel verantwoord als een betekenisvol en ecologisch duurzaam systeem.
Martin Luther King heeft vlak voordat hij werd vermoord gezegd “dat voor het oplossen van Amerika’s problemen er een radicale herverdeling van de economische macht nodig is”.

Alperovitz krijgt niet alleen bijval en lovende woorden voor zijn nieuwe boek. Er is ook kritiek. Hij zou niet echt een oplossing aanbieden voor de scheefgroei van de maatschappij. Het is Alperovitz er evenwel vooral om te doen de huidige, onhoudbare situatie van Amerika tegen het licht te houden en aan te sporen tot revolutionaire initiatieven, die overigens al overal in de V.S. plaatsvinden. Zie op deze site van Beroepseer: Opmars van Nieuwe Economische Beweging, over Alperovitz’ in 2011 verschenen boek America Beyond Capitalism: Reclaiming Our Wealth, Our Liberty, and Our Democracy, waarin een alternatief politiek-economisch systeem wordt gepresenteerd: https://beroepseer.nl

Zie ook de video met Alperovitz The Next American Revolution: www.youtube.com

Website van Alperovitz met interviews: www.garalperovitz.com

Meer over het boek What then must we do? door Gar Alperovitz op: www.scribd.com