Eindrapport van onderzoek van Vlaamse Overheid naar verwachtingen van jongeren in de jeugdhulpverlening

Wat verwachten jongeren eigenlijk van jeugdhulpverleners? Een onderzoeksteam van de Universiteit van Gent ging op zoek naar antwoorden en vroeg aan tien jongeren naar hun verwachtingen. Het blijkt dat jongeren die in de jeugdhulp verblijven verandering willen in hun leven en dromen van een volwaardige plaats in de samenleving.

Het onderzoek is in de periode september 2019 – september 2021 verricht in opdracht van de Vlaamse Overheid en in het kader van de intersectorale zorgnetwerken voor jongeren met meervoudige, complexe problemen. In België zijn deze netwerken sinds 2016 een belangrijk instrument om bruggen te bouwen tussen de jeugdhulp, de sector voor personen met een handicap en de geestelijke gezondheidszorg. Hoe werken de netwerken precies, en wat is hun invloed?
De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het in mei 2022 verschenen eindrapport Intersectorale Zorgnetwerken voor jongeren met complexe zorgnoden. Op zoek naar de randvoorwaarden voor het realiseren van de (in)directe meerwaarde van samenwerking. Er valt uit te leren of, en hoe, vormen van intersectorale samenwerking bijdragen aan zorg op maat en het bestrijden van sociale uitsluiting.

Van het kastje naar de muur

Nele Claes, jeugdhulpverlener en een van de onderzoekers schreef in een artikel op Sociaal.net dat “deze jongeren het gevoel delen hun eigen leven niet in handen te hebben. Dat komt niet uit de lucht gevallen: ze hadden vaak het gevoel dat ze niet als volwaardige partners werden gezien in het uitstippelen van hun eigen traject. Beslissingen werden boven hun hoofd genomen. Vaak was het niet duidelijk waarom iets werd beslist, wat er zou gebeuren of waar ze de week nadien zouden verblijven. Ze moesten zich engageren in onduidelijke ondersteuningsvoorstellen.

Wat geldt voor jongeren in de jeugdhulp, geldt voor iedereen. Wie we zijn, hoe we in het leven staan en ons ontwikkelen, wordt ook bepaald door ons verleden. De levensloop van deze jongeren wordt gekenmerkt door escalaties en breuken. Het zijn harde breuken, niet alleen met familie maar ook met hulpverleners. Het verloop is vaak hetzelfde: er ontstaat een probleem met voorzieningen en hulpverleners, maar er is weinig of geen perspectief op andere hulp. Ze worden van het kastje naar de muur gestuurd en eindigen tussen wal en schip.
[…]
Hulpverleners dragen onbedoeld bij aan de emotionele bagage van jongeren. Al starten hulpverleners vol goede moed samen met jongeren aan een hulpverleningstraject, toch loopt het vaak mis. Het valt op dat jongeren de oorzaak van dat hobbelig jeugdhulpparcours vaak bij zichzelf leggen. Maar dat is slechts een halve waarheid: ook hulpverleners moeten kritisch kijken naar dat eigen verleden en erkennen dat het soms beter kan”.

Onafgebroken ondersteuningstraject

Claes schrijft verder dat het zicht op een onafgebroken ondersteuningstraject jongeren mentale rust geeft. Stabiliteit en continuïteit zijn nog belangrijker als jongeren in een acute crisissituatie of negatieve spiraal verzanden.
Het blijkt ook dat jongeren op zoek zijn naar een hulpverlener die zich toont als mens van vlees en bloed. Dit houdt in dat ze zich niet altijd en overal opstellen als de alwetende of quasi feilloze deskundige die alle beslissingen uit handen van de jongere neemt: “Ze winnen bovendien aan geloofwaardigheid wanneer ze hun fouten toegeven of wanneer ze in een discussie erkennen dat ze het ook even niet weten. Die twijfel creëert ruimte voor inbreng van de jongere zelf. Het toegeven van (denk)fouten of het benoemen en loslaten van eerder stereotype opvattingen die men over de jongere in kwestie had, geeft een duw in de rug van het samen invullen van zorg op maat”.

Stabiliteit, continuïteit en een ‘menselijke’ hulpverlener – een van vlees en bloed, en geen technocraat – geven jongeren mentale rust. Het moet niet moeilijk zijn voor de hulpverlening zo’n onafgebroken ondersteuningstraject op te zetten voor de jongeren.

Downloaden eindrapport Intersectorale Zorgnetwerken voor jongeren met complexe zorgnoden. Op zoek naar de randvoorwaarden voor het realiseren van de (in)directe meerwaarde van samenwerking, door Nele Claes en Joris De Corte, Universiteit van Gent, 2022: https://biblio.ugent.be/publication/8737331

‘Jongeren zijn op zoek naar hulpverlener van vlees en bloed’, door Nele Claes, Sociaal.net, 24 mei 2022: https://sociaal.net/achtergrond/wat-jongeren-verwachten-van-hulpverleners/

Zie ook: Nieuw essay ‘Het geheim van de lange relatie’. Permanente vernieuwingsdrang ondermijnt het sociaal domein, Blogs Beroepseer, 17 mei 2022: https://beroepseer.nl/