De waardering van praktijkgericht onderwijs en de toekomst van het nieuwe VMBO

Vanaf augustus 2024 kunnen vmbo-scholen voor de gemengde leerweg en de theoretische leerweg praktijkgerichte programma’s invoeren. Minister Paul van Onderwijs heeft in juni 2024 de Tweede Kamer ingelicht over haar plannen rond de doorontwikkeling van het vmbo in de toekomst. Zij baseert zich daarbij op de adviezen van Stichting Platforms VMBO. In de Kamerbrief is ook aandacht voor waardering van praktijkgericht onderwijs als gelijkwaardige onderwijsvorm naast het algemeen vormend onderwijs. Met de invoering van praktijkgerichte programma’s in zowel het vmbo als het havo wordt de scheiding tussen beide vormen van onderwijs steeds vager.

Betekenisvoller leren

Sinds enkele jaren is het vmbo begonnen met pilots. Socioloog Rineke van Daalen was benieuwd naar de kans van slagen en sprak met docent Zorg & Welzijn Valerie Sordam van het Zuiderlicht College in Amsterdam, een vmbo-school die zich al vroeg had aangemeld als proeftuin. Op de site van Komensky Post doet ze verslag van haar gesprekken.
“Het team van Het Zuiderlicht College is om verschillende redenen enthousiast over het nieuwe programma. Het geeft de leerlingen meer autonomie, het daagt hen meer uit, het biedt hen mogelijkheden om niet in de boeken te blijven hangen maar ook buiten de school te kijken, en het geeft ze de gelegenheid om een reeks vaardigheden te trainen – e-mailen, opbellen, gesprekken voeren met volwassenen, samenwerken. Kinderen gaan door dat alles ‘betekenisvoller’ leren, er wordt meer van hen verwacht, ze leren kritisch na te denken, hun creativiteit wordt aangesproken”.

“Voorbeelden kunnen het best illustreren hoe de veranderingen in het onderwijs eruitzien. Leerlingen krijgen opdrachten van een opdrachtgever, met wie ze eerst een oriënterend gesprek voeren. In samenspraak met de opdrachtgever maken ze een plan, en ze sluiten het project af met een presentatie. Een basisschool wilde bijvoorbeeld een spel hebben dat kinderen zou leren hoe ze gezond konden leven. De leerlingen van het Zuiderlicht moesten die opdracht dan van a tot z zelf uitvoeren: ze moesten op zoek gaan naar goede literatuur en informatie, ze moesten de doelgroep afbakenen, en hun spel zo ontwerpen dat het geschikt was voor die groep. Een ander voorbeeld is afkomstig van Gassan Diamonds die de leerlingen opdroeg om promotiemateriaal te maken dat toekomstige studenten zou aantrekken. De leerlingen van het Zuiderlicht mochten zelf twee dagen in het bedrijf rondkijken. Een andere opdracht was het koken en presenteren van een maaltijd voor oudere mensen, en ook daarvoor moesten de leerlingen alles zelf organiseren en vormgeven. Sommige opdrachten leken me een hele opgave, maar Valerie zegt daarover: ‘Ze zijn creatiever dan wij denken’.”

Reële praktijksituaties, in ‘de echte wereld’

“Het ontwerpen van het nieuwe onderwijsprogramma kost de docenten van Zuiderlicht veel tijd. Ze hebben zelf een theorieboek samengesteld, ze maken podcasts, ze moeten met andere instellingen en opdrachtgevers contact leggen en onderhouden. Soms zijn dat bedrijven waarmee ze ook al in stages van de basis- en de kaderopleiding te maken hebben gehad, soms komen opdrachten via ouders van leerlingen binnen. Het kost de docenten veel tijd om continuïteit te creëren. Opdrachtgevers werken het ene jaar wel mee en het volgende jaar past het programma niet in hun bedrijvigheid”.

Van Daalen tot besluit: “Actief leren staat centraal, en het idee dat kennis het best kan worden verworven met realistische opdrachten, in reële praktijksituaties, in ‘de echte wereld’.”

Lees het hele artikel van Rineke van Dalen, Theorie en praktijk. Worstelen met de combinatie, Komensky Post, 25 juli 2025: https://komenskypost.nl/?p=8463
Komensky Post is ‘het onafhankelijke, deskundige en niet-commerciële on-line onderwijsmagazine’.

Praktijkgerichte programma’s, Stichting Platforms VMBO: www.platformsvmbo.nl/themas/praktijkgerichteprogrammas/praktijkgerichteprogrammas

Kamerbrief van de minister voor Primair en Voorgezet Onderwijs over de waardering van praktijkgericht onderwijs en de toekomst van het vmbo, 7 juni 2024: https://beroepseer.nl

De toekomst van het beroepsgerichte programma in het vmbo. Stichting Platforms VMBO, februari 2022: https://open.overheid.nl

Website van Rineke van Daalen: https://rinekevandaalen.nl/

Foto bovenaan uit 2023 van FakirNL: Mozaiek uit 1957 bij de hoofdingang van het Rijks VMBO, Goffertweg 20 te Nijmegen, getiteld Zeven dagen van de week gemaakt door Hugo Brouwer en Lambert Simon. Het mozaïek verwijst naar het technisch onderwijs. In het midden wordt met hamer en aambeeld gewerkt. Verder worden meubels, huizenbouw, electriciteit en tuingereedschap uitgebeeld. Vijf dagen werk en twee dagen rust maken samen zeven dagen. De titel is bedacht door de kunstenaars.
Hugo Brouwer (1913 – 1986) was een Nederlands schilder, glazenier en beeldhouwer. Hij woonde en werkte in Nuenen. In de omgeving van deze plaats zijn ook veel van zijn kunstwerken te vinden. Hij was een veelzijdig kunstenaar, die monumentale kunstwerken voor (kerkelijke) gebouwen heeft vervaardigd.
Lambert Simon (1909 – 1987) was een Nederlands schilder, tekenaar, beeldhouwer, muurschilder en glazenier.
https://www.nijmeegsglorie.nl/index.php/goffertweg