De opmars van waardegedreven zorg. Hoeveel is zorg waard? Prof. Marian Verkerk over ‘zorgwaarde’

U heeft er vast al wel over gehoord: ‘waardegedreven zorg’, schrijft Marian Verkerk op het online kennisplatform Zorg & Sociaalweb. Verkerk is hoogleraar Zorgethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Waardegedreven zorg is komen overwaaien uit de VS en wordt daar Value-based health care (VBHC) genoemd. In 2006 lanceerde Michael Porter zijn boek Redefining Health Care en gaf daarmee het startsein voor het implementeren van VBHC. Inmiddels is VBHC een actueel thema binnen de gezondheidszorg en steeds meer ook binnen het sociaal domein.

Waardegedreven zorg wil zeggen zorg leveren die het meeste waarde voor de patiënt oplevert tegen de minste kosten.
Marian Verkerk: “Eigenlijk gaat het dus om kostenefficiënte zorg, maar dan in een breuk gevisualiseerd: patiëntwaarde gedeeld door de kosten. Die patiëntwaarde wordt berekend (sic!) met behulp van vergelijkbare uitkomsten, de zogenaamde ROM’s en PROM’s (Patient Reported Outcome Measures). In goed Nederlands: de behandeling van een aandoening wordt getoetst op de waarde die het levert voor de patiënt of cliënt afgezet tegen de kosten die de behandeling met zich meebrengt”.

Rekenmeesters in de zorg

Het komt erop neer dat wanneer je beter zicht hebt op de uitkomsten van bepaalde behandelingen en interventies en die vergelijkt met de kosten, dan ben je een goede rekenmeester in de zorg.
Verkerk noemt met opzet ‘rekenmeesters’, omdat al dat rekenen niet veel te maken heeft met de kwaliteit van zorg. Zij wijst er ook op dat waardegedreven zorg goed past in een al langer bestaande trend in de maatschappij: meten en toetsen.

Verkerk: “Transparantie, op wetenschappelijke evidentie gebaseerde uitkomsten bepalen de maat van goede zorg waarbij de kosten goed in het oog worden gehouden. Let wel: waardegedreven zorg zegt nog niets over hoeveel die zorg mag kosten. Voor de vraag hoe hoog de kosten mogen zijn hebben we andere rekenmeesters, bijvoorbeeld zorg volgens de QALY (kwaliteit van leven vermenigvuldigd met gewonnen levensjaren), die niet meer dan 80.000 euro per jaar mag kosten”.

Samengevat: We leveren zorgproducten af op een economisch verantwoorde wijze. Daarvoor ontwikkelen we ‘zorgpaden’  op basis van data, management en facilitering.
Maar zorg is toch geen product? vraagt Verkerk terecht. Handel tussen twee partijen?

Zorg waar de relatie en de inhoud voorop staan

Aan het slot van haar blog legt Verkerk helder uit dat zogenaamde waardegedreven zorg het tegendeel is van wat het beoogt. Het heeft niet veel met waarden te maken maar alles met rekenen en kostenbesparing.
Verkerk: “Waardegedreven zorg past in een cultuur waarin meetbare kennis de boventoon voert en die op zijn beurt gemanaged kan worden. Zorgeloze aandacht laat zich immers niet managen. Waardegedreven zorg heeft niets met waarden als menswaardigheid, zorgzaamheid, vertrouwen, betrokkenheid te maken. Het heeft dus ook niets te maken met patiënten en wat zij van waarde vinden. We hebben wel waardevol werken nodig in de zorg: zorg waar de relatie en de inhoud voorop staan. Waar professionals de reflectieve ruimte krijgen om zich bij tijd en wijle af te vragen: waarom doe ik de dingen die ik doe en waarom is dat het goede? Zorg waarvan de weerbarstigheid niet wordt wegpoetst door vooral te kijken naar de meetbare uitkomsten. We hebben een visie op zorg nodig waarin men bereid is soms van het zorgpad af te wijken wanneer dat het goede is om te doen, zoals de verpleegkundige die even bij een kind gaat zitten om ‘niets’. Het kan zelfs betekenen dat we even geen zorg leveren, maar afwachten. In die zin hoeft waardevolle zorg niet altijd zoveel te kosten“.

Kortom: de zorg heeft geen nieuwe managershobby uit de VS of weer nieuwe rekenmodellen nodig. Volgens Verkerk gaat het bij zorgwaarde niet over zorg en niet over waarde.

Ondertussen probeert men VBHC ook te implementeren in het sociaal domein. Volgens Zorg & Sociaal Web besloten vier GGZ-instellingen in 2017 waardegedreven te gaan werken. In Brabant Noordoost voerden zestien zorgaanbieders en zeventien gemeenten een waardegedreven mini-transformatie uit in de jeugdzorg, bínnen het huidige stelsel.

Lees de hele blog Mijn zorgen om ‘zorgwaarde’ van Marian Verkerk, Zorg & Sociaalweb, 13 april 2021: https://magazines2.sociaalweb.nl/magazines.sociaalweb.nl/value-based-healthcare-in-het-sociaal-domein.html#!/mijn-zorgen-om-zorgwaarde

Afbeelding bovenaan is van Mudassar Iqbal