De lange mars uit de instituties
Jos van der Lans schreef een essay, gepubliceerd in De Groene Amsterdammer van 23 juni 2011: De lange mars uit de instituties.
Van der Lans, cultuurpsycholoog en schrijver, was het afgelopen jaar een van de voorzitters van de visitatiecommissie Wijkenaanpak die op 30 juni haar eindrapport presenteerde.
Van der Lans begint zijn verhaal met te wijzen op een video waarin de Duitse studentenleider Rudi Dutschke eind jaren zestig in een bomvolle zaal met hoogleraren en jonge mensen uitleg geeft aan de revolutie. De revolutie is niet langer een vorm van plotselinge omwenteling, maar vergt een lange mars door de instituties: “En precies dat jonge publiek begon wel degelijk aan de lange mars door de instituties. Zij vulden de vele vacatures van de snel groeiende welvaartsstaat. Op hun werkplekken, in het onderwijs, bij de overheid, in de publieke dienstverlening, in het welzijnswerk gaven ze van vergadering op vergadering blijk van hun democratische gezindheid, hun mededogen met de mensheid en hun antiautoritaire gevoelens. En met succes”.
Vervolgens beschrijft Van der Lans hoe de mars gelopen is, hoe de instititutionele orde van een verzuild stelsel waarin liefdadigheid van burgers zich verbond met kleinschalige professionaliteit is getransformeerd tot een omvangrijke publieke economie die belangrijk bijdraagt aan het BNP.
Maar: “Na verloop van tijd is er in het omvangrijke veld van voorzieningen, instituties en overheidsdiensten een leemlaag gegroeid van mensen die zich vooral bezig houden met beleid, onderzoek, overleg en controle. Die leemlaag is het eindstation geworden waar nogal wat deelnemers aan de lange mars der instituties uiteindelijk – en met de beste bedoelingen – terecht zijn gekomen. Zij maakten vooral carrière in het papierwerk. Zij creëerden met elkaar een wereld die gedomineerd werd door wat de Amerikaanse socioloog Robert Reich ooit raak typeerde als symboolanalisten. Mensen die vooral in geschriften leven, informatie verwerken, beleid produceren en plannen maken”.
De institutionele orde is verworden tot een in zichzelf gekeerd en ondoorzichtig systeem van regels, verordeningen en systeemverplichtingen die professionals degraderen tot pionnen op de schaakborden van hun managers.
Tijd dus om de mars uit de instituties te beginnen. En dat is al aan het gebeuren: “Er is een ware vloed op gang aan het komen van sociale – streetwise – professionals die loket en kantoor verlaten en neerstrijken in de wereld van burgers. Op het geduldige papier worden ze aangeduid met 2.0 of krijgen ze het stempel ‘nieuwe stijl’: welzijnswerkers-nieuwe stijl, jongerenwerkers-nieuwe-stijl, ambtenaren-nieuwe-stijl. Voormalig staatssecretaris Bussemaker probeerde er het welzijnswerk mee op te pimpen. Onder de vlag welzijn nieuwe stijl riep ze de tot welzijnssupermarkten omgevormde welzijnsorganisaties in het land op om hun oren minder naar de productiecijfers en meer naar burgers te laten hangen”.
Kortom: De macht moet verplaatst, van de instituties naar nieuwe verbanden van burgers en dienstbare professionals.
De lange mars uit de institutie, Essay Jos van der Lans – De Groene Amsterdammer – 23 juni 2011 – pp. 16-1: https://www.josvdlans.nl/publicaties
Website van Jos van der Lans: www.josvdlans.nl
Foto bovenaan: voorpagina van brochure Welzijn Nieuwe Stijl, Ministerie van VWS, januari 2010: www.canonsociaalwerk.eu