“We moeten terug naar de kleinschalige, transmurale zorg. Terug naar: de menselijke maat” is momenteel misschien wel het beste advies voor het oplossen van de personeelscrisis in de gezondheidszorg.

Het actieprogramma dat het personeelstekort in de zorg moet terugdringen heeft te weinig opgeleverd. “Van iedere honderd nieuwe medewerkers zijn er binnen twee jaar alweer veertig vertrokken”, zegt Doekle Terpstra, voorzitter van de Commissie Werken in de zorg. Het is de bedoeling om met het in 2018 gestarte programma het tekort in 2022 terug te dringen naar nul, maar uit een analyse van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat er dan nog 70.000 zorgwerknemers te weinig zijn. Er is 443 miljoen euro besteed aan het actieprogramma, maar volgens Terpstra had er meer moeten gebeuren. “De actie komt maar mondjesmaat op gang.”

In mijn tijd was zorg nog heel ‘gewoon’

Het advies over kleinschaligheid en menselijke maat is afkomstig van Christine Paauwe-Meijer (69), voormalig verpleegkundig directeur van het Prinsengrachtziekenhuis. In het meinummer van V&VN magazine, vakblad van de Vereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland staat een interview met haar: “Wij horen mee te beslissen in de top”.
Ze vertelt daarin dat ze rond 1970 leerling-verpleegkundige werd in het Prinsengrachtziekenhuis in Amsterdam: “Ik wilde ontwikkelingswerk in Afrika gaan doen. Avontuur. Zorgen voor een betere wereld. Ik was jong en onbezonnen, maar in de eerste jaren heb ik wel leren verplegen. Het Prinsengrachtziekenhuis was klein van opzet, rond de honderd bedden. Natuurlijk hadden we een goede wondverzorging en een goed medicijndistributiesysteem, maar de nadruk lag ook sterk op verzorging. In de ochtend deed je de gordijnen open en ging je de kussens even opschudden.

‘Nou mevrouw, goedemorgen, u krijgt zo uw kopje thee’. Dat kwamen we niet brengen op zo’n grote kar, nee, op een dienblaadje. Als in een hotel. In mijn tijd was zorg nog heel ‘gewoon’. Dat leerde je van je moeder, in grote gezinnen, en anders wel op de huishoudschool. Ik zat toen een jaar intern – met tien andere leerlingen sliepen we in het zusterhuis in de Kerkstraat. En ja, de hoofdzuster was heel streng, echt een tang – zoals je zou verwachten, haha. We rookten een keer een sigaretje bij het open raam van een lege patiëntenkamer. Ik was doodsbang, maar die spanning… Verrukkelijk”.

Zo is de zorg steeds meer verschraald

In de jaren negentig moest de zorg efficiënter. Lees: goedkoper. In het bestuur van ziekenhuizen en verpleeginstellingen kregen ‘de economen’ meer en meer invloed.
Christine Paauwe-Meijer: “Kijk, efficiëntie mag altijd. Wij maakten zelf de kamers nog schoon, daar kwamen schoonmakers voor in dienst. Dat is nog te begrijpen. Het grootste probleem was: de efficiëntieslag sloeg door. Economen hadden geen enkel zicht op de werkvloer. Wij moesten het doen met budgetten, en we werden steeds meer afgeknepen. Een verpleegkundige gaf aan dat ze tien mensen nodig had op een afdeling met intensieve zorg, maar dan kreeg ze er toch maar zes. Wie bepaalt dat? Wie kán dat bepalen? Toch niet de econoom achter zijn bureau? Nee, de mensen op de werkvloer! Maar die werden niet meer gehoord. Zo is de zorg steeds meer verschraald.”

Terug naar de kleinschalige, transmurale zorg en de menselijke maat

Aan het slot van het interview beaamt Paauwe-Meijer dat er in onze tijd meer ‘Prinsengrachtziekenhuisjes’ in de wijken zouden moeten komen. “Ja. Ga die maar weer optuigen. We moeten terug naar de kleinschalige, transmurale zorg. Terug naar: de menselijke maat.
[…]
Meer dan ooit is kleinschalige zorg van verpleegkundigen nodig. Efficiënt, dat wel, maar dan graag zonder bureaucratie en een miljoen formulieren – om eens écht aandacht voor mensen te hebben. Die omslag naar meer tijd en kwaliteit, naar een herwaardering van mijn vak, geeft mij een heel goed gevoel”.

Kortom: Als het beroep weer aantrekkelijk wordt, zal dat ook een magneetwerking krijgen, zoals een verpleegkundige op Twitter opmerkte: Gezonde arbeidsvoorwaarden, geen lopende bandwerk, geen paarse krokodillen.

‘Wij horen mee te beslissen in de top’, V&VN magazine, 28 juni 2021: www.venvn.nl/nieuws/wij-horen-mee-te-beslissen-in-de-top/

Personeelstekort in de zorg ondanks actieplan nog steeds groot probleem, Pointer KRO-NCRV, 3 juli 2021: https://pointer.kro-ncrv.nl/personeelstekort-zorg-ondanks-actieplan-groot-probleem#gs.50o7iq

Commissie Werken in de zorg: www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-volksgezondheid-welzijn-en-sport/organisatie/organogram/diensten-en-instellingen/commissie-werken-in-de-zorg

Verpleegkundigen en verzorgenden willen ‘Baas in eigen vak’ zijn, Blogs Beroepseer, 3 juni 2021: https://beroepseer.nl/blogs/verpleegkundigen-en-verzorgenden-willen-baas-in-eigen-vak-zijn/

Afbeelding bovenaan is van Simon